سندرم درد میوفاسیال یک اختلال درد مزمن است. در این وضعیت، فشار بر نقاط حساس در عضلات (تریگرپوینت یا نقاط ماشه‌ای) باعث درد آن قسمت عضله و یا گاهی اوقات درد قسمتی از بدن می‌شود که ظاهراً ربطی به محل فشار ندارد. این درد، درد ارجاعی نامیده می‌شود.
این سندرم معمولاً بعد از اینکه عضله‌ای مرتباً منقبض شود رخ می‌دهد. این امر می‌تواند به دلیل حرکات تکراری که در مشاغل و سرگرمی‌ها (بازی‌ها) استفاده می‌شود یا به دلیل انقباضات عضلانی استرسی باشد.
درحالی‌که تقریباً همه درد انقباض عضلانی را تجربه کرده‌اند، اما درد و ناراحتی سندرم درد میوفاسیال مداوم بوده و مدام بدتر می‌شود. گزینه‌های درمانی موجود برای این مشکل عبارتند از فیزیوتراپی و تزریق نقاط ماشه‌ای (تریگرپوینت). داروهای مسکن و تکنیک‌های آرامبخش (ریلکسیشن) هم می‌توانند کمک‌کننده باشند.
در این مقاله با علائم، دلایل، درمان‌ها و روش‌های پیشگیری از این مشکل آشنا خواهید شد و خواهید فهمید که برای درمان سندرم درد میوفاسیال باید به پزشک ماهر و مجربی مراجعه کنید که با درمان‌ها و کنترل مشکلات این سندرم آشنایی دارد. این امر باعث کاهش خطرات و عوارض جانبی و کاهش طول دوره‌ی نقاهت خواهد شد.
فهرست مطالب
- 1 سندرم درد میوفاسیال چیست؟
- 2 سندرم میوفاسیال اغلب در کجا رخ می‌دهد؟
- 3 دلایل سندرم درد میوفاسیال
- 4 علائم سندرم درد میوفاسیال چیست؟
- 5 تشخیص سندرم درد میوفاسیال
- 6 سؤالاتی که پزشک برای تشخیص سندرم درد میوفاسیال خواهد پرسید:
- 7 سؤالاتی که باید از پزشکتان بپرسید:
- 8 درمانهای سندرم درد میوفاسیال
- 9 دوران نقاهت سندرم درد میوفاسیال
- 10 سندرم درد میوفاسیال را چه کسی درمان می‌کند؟
- 11 جلوگیری از ابتلا به سندرم درد میوفاسیال
- 12 سؤالات متداول
سندرم درد میوفاسیال چیست؟
سندرم درد میوفاسیال یک وضعیت دردناک است که عضلات و فاسیا یا فاشیا (نیام) را درگیر می‌کند. میو (Myo) به معنای عضله و فاسیال (fascial) به معنای فاسیا می‌باشد. فاسیا، بافت پیوندی سفید و نازکی است که دور همه‌ی عضلات وجود دارد.
اگر بخواهیم مثالی تصویری ارائه دهیم باید بگوییم که: اگر بدن شما یک پرتقال باشد، پوست شما همان پوسته‌ی نارنجی رنگ آن است. عضلات شما قسمت داخلی پرتقال است و آن لایه‌ی سفیدرنگی که دور پرتقال وجود دارد، فاسیا (فاشیا) است. فاسیا دور همه نوع بافت عضلانی (بافت عضله‌ای، عضلات تکی و عضلات گروهی) وجود دارد.
درد عضلانی، درد خطرناکی نیست. همه‌ی افراد در هر زمانی در زندگیشان به درد عضلانی مبتلا شده‌اند. هر کسی، از مادری که بچه‌اش را بغل کرده و بنایی که سقفی می‌سازد گرفته تا دوستی که در بلندکردن جعبه‌ها حین اسباب‌کشی کمک می‌کند، ممکن است درد عضلانی را تجربه کنند. متأسفانه این درد در برخی افراد طاقت‌فرساست و مدتی بعد از ناپدید شدن مجدداً رخ می‌دهد. اگر درد عضلانی دارید که بعد از مدتی طولانی بهبود نمی‌یابد، ممکن است درد میوفاسیال باشد.
سندرم میوفاسیال اغلب در کجا رخ می‌دهد؟
درد میوفاسیال و نقاط ماشه‌ای می‌تواند در هرکدام از عضلات بدن رخ دهد. اما عضلاتی که بیشتر درگیر می‌شوند، آن‌هایی هستند که در قسمت بالای کمر، شانه‌ها و گردن قرار دارند. این عضلات عبارتند از:
استرنوکلیدوماستوئید (ماهیچه‌ی جناغی پستانکی)
این عضله‌ی بزرگ کمک می‌کند که شما سرتان را بچرخانید و گردنتان را خم کنید. این عضله در دوطرف گردن قرار دارد و از جمجمه در پشت گوش‌ها تا ترقوه و استخوان سینه کشیده شده است.
تراپزیوس
این عضله‌ی کمری بزرگ، وسیع، مثلث شکل و مسطح به خم شدن و چرخاندن سر و گردن و خم‌شدن و صاف نگه داشتن شانه‌ها و چرخاندن بازوها کمک می‌کند. این عضله از زیر جمجمه تا وسط کمر کشیده شده است.
لواتوراسکاپولا (عضله‌ی بالابرنده‌ی کتف)
این جفت عضله‌ی نواری‌شکل کمک می‌کند تا هرکدام از کتف‌ها را بالا ببرید و بچرخانید. این عضلات از چهارمین مهره‌ی گردن تا بالای شانه‌ها کشیده شده.
اینفرااسپیناتوس (عضله‌ی زیر خاری)
این عضله‌ی مثلثی در پشت هریک از کتف‌ها قرار دارد و کمک می‌کند تا مفاصل شانه بچرخد و استوار بماند. این عضله، یکی از 4 عضله‌ی روتاتور کاف (کلاهک گرداننده) است.
رومبوئید (ماهیچه‌ی لوزی)
این جفت از عضلات کمری، وقتی که منقبض می‌شود، کتف‌ها را به طرف هم می‌کشد و اعضای بالاتنه را به کتف وصل می‌کند. این عضلات از گردن و مهره‌های سینه‌ای ستون فقرات تا پایین کمر در قسمت کتف‌ها کشیده شده است.
دلایل سندرم درد میوفاسیال
هنوز همه‌ی دلایل این مشکل، عوامل دخیل و اینکه مکانیسم این درد چگونه عمل می‌کند مشخص نیست. دلایل سندرم درد میوفاسیال عبارتند از:
- آسیب عضلانی
- فشار عضلانی یا استفاده‌ی مکرر از عضله (مانند چکش‌زدن)
- ضعف عضلانی یا عدم فعالیت عضله (مانند پایی که در گچ بوده و حرکت کافی نداشته)
- وضعیت بدنی نامناسب
- کار یا زندگی در محیط سرد
- استرس عاطفی که می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود
- نیشگون عصب یا گیرافتادگی عصب
عوامل دیگری که احتمالاً باعث سندرم درد میوفاسیال می‌شوند عبارتند از:
- مشکلات متابولیک یا هورمونی مانند: بیماری‌های تیروئید، نوروپاتی مربوط به دیابت
- کمبود ویتامین ازجمله کمبود ویتامین B12، D و فولات
- وجود عفونت مزمن
علائم سندرم درد میوفاسیال چیست؟
علائم سندرم درد میوفاسیال در افراد مختلف متفاوت است. گاهی اوقات این درد ناگهانی رخ می‌دهد و به این حالت فلرآپ می‌گوییم. گاهی اوقات هم درد مداومی دارد که دردی مبهم است.
علائم سندرم درد میوفاسیال عبارتند از:
- دردی که عمیق، تپش‌دار و سفت و کششی است
- نقاط ماشه‌ای (برجستگی‌های کوچک، گره‌ها و غده‌هایی در عضلات که گاهی اوقات درصورت لمس شدن و گاهی اوقات بدون لمس شدن باعث درد می‌شوند).
- عضلاتی که حساس یا متورم‌اند.
- ضعف عضلات درگیر.
- کاهش دامنه‌ی حرکتی نواحی درگیر. مثلاً ممکن است نتوانید شانه‌هایتان را کامل بچرخانید.
افرادی که به سندرم درد میوفاسیال مبتلا هستند، اغلب مشکلات دیگری نیز دارند که در این مشکل دخیل‌اند. نمونه‌های متداولی از این مشکلات عبارتند از:
- سردرد
- بدخوابی
- استرس، اضطراب، افسردگی
- احساس خستگی
تشخیص سندرم درد میوفاسیال
سندرم درد میوفاسیال اغلب یک مشکل تشخیص داده نشده یا نادیده گرفته شده، است. ممکن‌است با مشکلات عصبی، استخوانی، رباطی یا تاندونی اشتباه گرفته شود؛ اما این مشکل، مشکلی عضلانی است.
هیچ نوع آزمایش، تصویربرداری، آزمایش خون، الکترومیوگرافی یا نمونه‌برداری از عضله وجود ندارد که باعث تشخیص سندرم درد میوفاسیال شود. علاوه بر این‌ها، هیچ علامت آشکار، مانند: قرمزی، تورم یا داغی غیرعادی عضله هم ندارد.
بهترین راهی که پزشک می‌تواند برای تشخیص این مشکل استفاده کند، معاینه‌ی فیزیکی عضلات برای پیدا کردن عضلات سفت و شناسایی دقیق نقاط حساس است. پیدا کردن نقاط ماشه‌ای و فشار دادن آن باعث درد آن نقطه یا نواحی اطراف آن خواهد شد (درد ارجاعی).
چهار نوع نقاط ماشه‌ای داریم که عبارتند از:
- نقطه‌ی ماشه‌ای فعال که داخل عضلات است و فشردن آن باعث درد آن ناحیه یا اطراف آن می‌شود.
- نقطه‌ی ماشه‌ای نهفته که می‌تواند فعال باشد اما در حالت خاموش است.
- نقطه‌ی ماشه‌ای ثانویه که در عضله‌ای غیر از عضله‌ی دارای نقطه‌ی ماشه‌ای فعال قرار دارد و می‌تواند همزمان با آزرده شدن نقطه‌ی ماشه‌ای فعال آزرده شود.
- نقطه‌ی ماشه‌ای ماهواره‌ای که به دلیل قرار گرفتن در محدوده‌ی نقطه‌ی ماشه‌ای دیگر، غیرفعال شده است.
سؤالاتی که پزشک برای تشخیص سندرم درد میوفاسیال خواهد پرسید:
ممکن است پزشکتان برای رد کردن احتمال مشکلات دیگر، آزمایشاتی تجویز کند و سؤالاتی بپرسد که عبارتند از:
- در کجا احساس درد دارید؟
- دردتان را چگونه توصیف می‌کنید؟
- تعداد دفعات احساس درد چقدر است؟
- چه چیزی باعث بهتر شدن دردتان می‌شود؟
- چه چیزی باعث بدتر شدن دردتان می‌شود؟
- آیا اخیراً آسیبی دیده‌اید؟
- آیا علائمتان در زمان خاصی از روز بهتر است؟
- یک روز کاری شما چگونه است؟ (برای یافتن فعالیت‌هایی که باعث فشار یا حرکت مکرر عضلات می‌شود)
پزشکتان ممکن است طرز راه رفتن و وضعیت بدنی (پوسچر) شما را بررسی کند تا ببیند استفاده از عضلات متعادل است یا خیر و علائمی از ضعف عضلانی وجود دارد یا خیر. همچنین ممکن است از شما درباره‌ی مشکلات دیگری که در سندرم درد میوفاسیال دخیل هستند، مانند میزان و کیفیت خوابتان، یا احساس استرس، اضطراب یا افسردگی، سؤالاتی پرسیده شود.
سؤالاتی که باید از پزشکتان بپرسید:
مبتلا به سندرم درد میوفاسیال هستم یا مبتلا به فیبرومیالژی؟
- چه داروهایی برای سندرم درد میوفاسیال مناسب‌اند؟
- علت ابتلای من به سندرم درد میوفاسیال چیست؟
- آیا در خطر ابتلا به دردهای دیگر هستم؟
- برنامه‌ی درمانی من چیست/
- آیا باید به متخصص کنترل درد مراجعه کنم؟
- برای اینکه بهتر شوم چه کار کنم؟
- کی باید مجدداً به شما مراجعه کنم؟
درمانهای سندرم درد میوفاسیال
اگر مبتلا به سندرم درد میوفاسیال هستید، اگر بلافاصله بعد از شروع علائم و قبل از پیدایش نقاط ماشه‌ای به پزشک مراجعه کنید، درمان شما راحت‌تر خواهد بود. درمانهای زیادی وجود دارد و احتمالاً پزشک شما از ترکیبی از درمانهای زیر برای کنترل درد و بهبود عضله‌ی درگیر، استفاده خواهد کرد. این درمان‌ها عبارتند از:
- فیزیوتراپی (برای تقویت، کشش و ریلکس شدن عضلات)
- درای نیدلینگ (سوزن خشک) یا طب سوزنی (فروکردن سوزن در نقاط ماشه‌ای برای کاهش سفتی، افزایش جریان خون و تسکین درد)
- وت نیدلینگ یا تزریق نقاط ماشه‌ای (استفاده از سوزن برای تزریق لیدوکائین و یا بی‌حسی‌های دیگر به نقاط ماشه‌ای برای تسکین درد)
- اسپری و کشش (اسپری کردن مواد خنک کننده به نقاط ماشه‌ای و کشش عضله‌ی آرام و همراه با کمک و دستکاری)
- نوردرمانی با شدت کم یا لیزر سرد (استفاده از لیزر برای آزاد شدن مواد شیمیایی مسکن)
- اولتراسوند (استفاده از امواج صوتی برای نفوذ به عضله)
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست یا تنس (TENS) که در آن پدها روی پوستتان قرار داده می‌شود و ولتاژ الکتریکی خفیفی به عضله فرستاده می‌شود.
- طب سوزنی (آکوپانکچر) و درمان‌ها آرام‌سازی (ریلکسیشن) ازجمله: بیوفیدبک و رفتاردرمانی شناختی (که برای بهبود خواب و کاهش اضطراب نیز مفیدند)
داروهای تجویزی
- داروهای ضددرد (مسکنها)
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
- شلکنندههای عضلانی
- استروئید
- ضدافسردگی
- خواب‌آور و آرامبخش برای بهبود خواب
درمانهای خانگی
- گرما (مانند پدهای گرمایی). برخی از افراد از پدهای گرم یا سرد استفاده می‌کنند.
- ورزش، مخصوصاً ورزش‌های تحمل وزن (برای تقویت عضلات)، ورزش‌های کششی (برای کشش عضلات) و ورزش‌های ایروبیک یا هوازی (برای رساندن اکسیژن بیشتر به عضلات)
- مسکن‌های بدون نیاز به نسخه (مانند استامینوفن) یا NSAIDs (مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن). اگر پزشکتان برایتان آرامبخش یا NSAIDs تجویز کرده است، از این داروهایی که ذکر شد استفاده نکنید.
- تکنیک‌های ریلکسیشن مانند یوگا (برای کشش و ریلکس شدن عضلات و کاهش استرس)، ورزش‌های تنفسی و مدیتیشن.
- تغییرات رژیم غذایی (اجتناب از مصرف غذاهایی که باعث التهاب می‌شوند)
- خوابیدن در وان آب گرم
- ماساژ
دوران نقاهت سندرم درد میوفاسیال
مدت زمان سندرم درد میوفاسیال در افراد مختلف متفاوت است. با درمان، بعد از یک روز یا چند هفته برطرف خواهد شد، اما ممکن است در برخی موارد بیشتر طول بکشد. سرعت بهبود سندرم میوفاسیال به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:
- سلامت کلی شما
- رژیم غذایی
- میزان و کیفیت خواب
- میزان پیروی شما از دستورات پزشک
سندرم درد میوفاسیال را چه کسی درمان می‌کند؟
پزشکانی که می‌توانند سندرم درد میوفاسیال را درمان کنند عبارتند از: فیزیاتریست‌ها (پزشکانی که متخصص طب فیزیکی و توانبخشی هستند)، متخصصین درد، روماتولوژیست‌ها، ارتوپدها و فیزیوتراپیست‌ها.
جلوگیری از ابتلا به سندرم درد میوفاسیال
عواملی وجود دارد که باعث می‌شود شما در خطر ابتلا به سندرم درد میوفاسیال قرار گیرید. کنترل این عوامل خطر، باعث جلوگیری از ابتلا به این سندرم نخواهد شد اما باعث کاهش شدت این مشکل خواهد شد.
بسیاری از روش‌های پیشگیری، استراتژی‌های کنترل درد نیز هستند که عبارتند از:
- بهداشت خواب
- کاهش استرس
- ورزش کردن
- جلوگیری از آسیب‌های عضلانی قابل پیشگیری (مثلاً آیا از کوله پشتی سنگین و با بندهای سفت استفاده می‌کنید؟)
- انجام متدهای ریلکسیشن
- رژیم غذایی سالم مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای
برخی از غذاها باعث التهاب می‌شوند و التهاب باعث افزایش درد میوفاسیال خواهد شد. برخی از غذاهایی که باید از مصرفشان اجتناب شود عبارتند از:
- غذاهای سرخ شده (مثلاً سیب‌زمینی سرخ شده)
- لبنیات (شیر، پنیر و ماست)
- کربوهیدرات و آرد تصفیه شده (خمیرها، نان سفید، پاستا، غلات صبحانه، پیتزا)
- مارگارین (کره)، روغن گیاهی
- غذاهای شیرین و نوشیدنی‌هایی مانند نوشابه
- گوشت قرمز (برگر و استیک)
- شیرین کننده‌های مصنوعی و افزودنی‌ها (محصولات بدون شکر، نوشیدنی‌های بدون کالری یا رژیمی، غذاهای فرآوری شده ازجمله: میوه، بستنی و آبنبات)
- گوشت فرآوری شده (هات‌داگ و سوسیس)
کابینت‌ها و یخچالتان را بررسی کنید. هرگونه مواد غذایی که باعث بدتر شدن سندرم درد میوفاسیال در شما می‌شود را دور بریزید.
سؤالات متداول
آیا سندرم درد میوفاسیال درمان می‌شود؟
درمان مشخصی برای این مشکل وجود ندارد، اما چون احتمالاً دلیل اصلی درد میوفاسیال التهاب است، تغییرات سبک زندگی می‌تواند در درمان این مشکل مؤثر باشد.
سندرم درد میوفاسیال چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟
مؤلفه‌ی اصلی سندرم درد میوفاسیال، نقاط حساسی هستند که در زمان لمس باعث درد می‌شوند. همچنین سندرم درد میوفاسیال با سفتی عضلات، کاهش دامنه‌ی حرکتی مفصل مربوطه، بدتر شدن علائم با استرس، غده‌های قابل‌لمس یا توده‌های حساس، درد ارجاعی در زمان لمس نقاط حساس نیز مرتبط است.
آیا میتوان باکمک امآرآی (MRI) درد میوفاسیال را تشخیص داد؟
باکمک امآرآی (MRI) تعدیل شده، میتوان بهصورت غیرتهاجمی با بررسی سفتی عضلات، سندرم درد میوفاسیال را شناسایی کرد.
کمبود چه ویتامین‌هایی باعث سندرم درد میوفاسیال می‌شود؟
کمبود ویتامین B12 و فولیک اسید، بیشتر از سایر موارد در ابتلا به سندرم درد میوفاسیال (MPS) دخیل هستند. کمبود ویتامین B12 و فولیک اسید باعث کاهش تولید سلول‌های خونی می‌شود. سلول‌های خونی باعث خونرسانی به عضلات شده و نقش مهمی در متابولیسم انرژی دارند.
آیا ماساژ برای سندرم درد میوفاسیال مفید است؟
فشارهای دستی متمرکز و کشش‌های استفاده شده در آزادسازی میوفاسیال باعث امکان حرکت مجدد عضلات مبتلا به محدودیت حرکتی شده و به‌طور غیرمستقیم باعث کاهش درد خواهد شد. بسیاری از تحقیقات نشان داده‌اند که ماساژ، دستکاری کایروپراکتیک و درمانهای مداخله‌ای دیگر به اندازه‌ی سایر درمان‌ها برای کمردرد مؤثرند.
چه مواردی باعث بدتر شدن سندرم درد میوفاسیال می‌شوند؟
سندرم درد میوفاسیال محرک‌هایی مانند سفتی عضلات، که باعث ایجاد نقاط ماشه‌ای در عضلات خواهد شد، دارد. یکی از عواملی که باعث افزایش احتمال ایجاد نقاط ماشه‌ای خواهد شد عبارتست از: آسیب عضلانی. آسیب عضلانی حاد یا فشار عضلانی مداوم، باعث ایجاد نقاط ماشه‌ای خواهد شد.
آیا شلکنندههای عضلانی باعث بهبود درد میوفاسیال خواهند شد؟
رایج‌ترین درمان سندرم درد میوفاسیال، مصرف استامینوفن است. مسکنها، شلکنندههای عضلانی، داروهای ضد افسردگی و ضدتشنج، درمانهای مناسب دیگری برای سندرم درد میوفاسیال هستند.
درد میوفاسیال مزمن چقدر طول می‌کشد؟
اکثر علائم بعد از چند هفته بهبود خواهند یافت. اما در برخی از افراد این درد پیشرفت می‌کند و سندرم درد میوفاسیال مزمن خواهد شد. سندرم درد میوفاسیال مزمن 6ماه یا بیشتر طول می‌کشد. افراد مبتلا به سندرم درد میوفاسیال مزمن، نسبت به ابتلا به حالت حاد این مشکل، درد بیشتری دارند.
اگر سندرم درد میوفاسیال درمان نشود چه می‌شود؟
سندرم درد میوفاسیال اگر درمان نشود باعث مشکلات دیگری در کمر و گردن خواهد شد. در صورت جدی شدن، مرکز ارتوپد و زانو فلوریدا، می‌تواند با تزریق به نقاط ماشه‌ای، سندرم در میوفاسیال را درمان کند. تزریق نقاط ماشه‌ای باعث از بین رفتن نقاط دردناک و کاهش درد خواهد شد.