فهرست مطالب
تاریخ: ۹ اسفند ۱۴۰۲
نکروز اواسکولار به مرگ سلول‌های بخشی از استخوان به دلیل آسیب، عوارض جانبی داروها و یا یک بیماری اشاره دارد. این عارضه جدی است زیرا بخش مرده از استخوان کارایی مناسبی ندارد، ضعیف می‌شود و ممکن است شکسته شود. در نهایت، نکروز اواسکولار منجر به تخریب مفصل مجاور استخوان آسیب دیده خواهد شد. مفصل ران، شایع‌ترین محل بروز این عارضه است و سپس به ترتیب مفاصل زانو، شانه، مچ پا، آرنج و مچ دست ممکن است درگیر شوند. نکروز اواسکولار همچنین با نام‌های نکروز غیرمیکروبی و استئونکروز شناخته می‌شود.
مهمترین عامل بروز نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران مصرف کورتون است. در صورت عدم درمان، نکروز ممکن است عوارض جانبی خطرناکی برای بیمار به دنبال داشته باشد. برای درمان این بیماری متخصصین ما در کلینیک امید پس از انجام معاینات دقیق با توجه به فاکتور سن بیمار، درمان مناسب برای او را در نظر می‌گیرند. بطور معمول اقدامات فیزیوتراپی برای کاهش درد موثر خواهد بود. در صورت نیاز از تزریق ژل و اوزون تحت هدایت دستگاه سونوگرافی استفاده می‌شود. همچنین در برخی موارد که نیاز به جراحی تعویض مفصل باشد بیمار به جراح ارجاع داده می‌شود و پس انجام جراحی کلیه خدمات توانبخشی بعد از عمل، در کلینیک امید به بیماران ارائه می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر و همچنین رزرو وقت ملاقات لطفا با کلینیک تماس حاصل فرمایید. همچنین جهت مراجعه به متخصصین ما در کلینیک فوق تخصصی درد و ستون فقرات در روزهای سه‌شنبه از ساعت ۹ الی ۱۵ می‌توانید با شماره ۰۹۱۲۸۴۴۴۹۹۰ تماس بگیرید.
علل
از جمله علت های سیاه شدن سر استخوان ران به شرح زیر می باشد .
انسداد عروق: این عارضه به معنی مسدود شدن شریان‌های خونی در خارج از استخوان بوده که در اثر یک آسیب مستقیم (مانند شکستگی یا دررفتگی)، فشار بیش‌ازحد و شکستگی در اثر فشار ایجاد می‌شود.
دگرگونی متابولیسم چربی‌ها: مطالعات بر روی حیوانات نشان می‌دهند که افزایش سطح لیپیدها در خون موجب انباشته شدن آن‌ها در سر استخوان ران شده و باعث افزایش فشارخون در این ناحیه و ایسکمی می‌شود. استفاده از داروهای کاهنده‌ی سطح لیپید خون در حیوانات این روند را معکوس می‌کند. تزریق کورتیکواستروئید به خرگوش‌ها با آمبولی چربی در سر استخوان ران همراه بود.
انعقاد خون درون شریان: اختلالات سیستم انعقاد خون در آسیب‌شناسی نکروز اواسکولار دخیل‌اند. معمولاً این عارضه یک آسیب ثانویه است که در اثر ترومبوز فامیلی، بالا بودن سطح کلسترول خون، پس زدن بافت پیوند آلوگرافت، دیگر عارضه‌ها (مانند عفونت و تومورهای بدخیم) و یا حاملگی ایجاد می‌شود.
روند بهبودی: استخوان دچار نکروز یک فرایند ترمیمی شامل استئوکلاست، استئوبلاست، هیستیوسیت و عناصر عروقی را فعال می‌کند. سلول‌های استئوبلاست بر روی استخوان مرده، استخوان جدید می‌سازند. این عمل باعث ایجاد یک بافت زخم ضخیم شده که مانع خون‌رسانی به بافت نکروز می‌شود و درنتیجه مفصل شکل غیرعادی و اختلال عملکردی پیدا می‌کند.
مرگ اولیه‌ی سلول‌ها: مرگ سلول‌های استخوانی بدون علائم دیگر نکروز اواسکولار در بیماران داوطلب پیوند کلیه، بیمارانی که تحت درمان با استروئید قرار دارند و همچنین افرادی که مقادیر زیادی الکل مصرف می‌کنند دیده‌شده است.
فشار مکانیکی: مطالعات بر روی حیوانات نشان داده است که رابطه‌ی مستقیمی بین افزایش وزن و افزایش خطر وقوع نکروز اواسکولار در سر استخوان ران وجود دارد.
علائم و نشانه‌ها
- بیماران مبتلا به نکروز اواسکولار، ممکن است در ناحیه‌ی آسیب‌دیده نسبت به لمس حساس باشند.
- ممکن است حرکت‌های انفعالی و فعال مفصل هر دو محدود شده و دردناک باشند.
- درصورتی‌که به دلیل نکروز و بدشکلی استخوان‌های درگیر، یک عصب تحت‌فشار قرارگرفته باشد، ممکن است ضعف عصبی به وجود بیاید.
- نکروز اواسکولار پیشرفته می‌تواند باعث ایجاد بدشکلی در مفصل و تحلیل رفتن عضلات شود.
- این عارضه در مراحل اولیه‌ی خود می‌تواند بدون هیچ علائمی وجود داشته باشد.
- درد ملایم در استخوان لگن که می‌تواند چند هفته طول بکشد.
- درد در استخوان لگن که با گذشت زمان شدیدتر می‌شود.
- احتمال وجود درد در کشاله‌ی ران و قسمت جلوی ران.
- درد که به هنگام تحمل وزن شدید شده و ممکن است به هنگام استراحت نیز وجود داشته باشد (متناوب)
- راه رفتن بدون درد به همراه لنگی عضله‌ی سرینی کوچک (احتمال وجود ترندلنبرگ)
- محدودیت در دامنه‌ی حرکتی مفصل ران
- لمس ناحیه‌ی مفصل ران موجب درد و ناراحتی می‌شود.
- گرفتگی مفصل ران
- دررفتگی مفصل ران
- آزمایشات مخصوص
تشخیص
بعد از انجام یک معاینه فیزیکی کامل و پرسیدن درباره سوابق پزشکی بیمار، پزشک ممکن است از یک یا چند روش تصویربرداری استخوان برای تشخیص استئونکروز استفاده کند. همانطور که در بسیاری از بیماری‌های دیگر است، تشخیص زودهنگام می‌تواند احتمال درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد. از آزمایشات زیر می‌توان برای تشخیص میزان درگیری استخوان و همچنین میزان پیشرفت بیماری استفاده کرد.
عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس: این ممکن است اولین آزمایش توصیه‌شده توسط پزشک باشد. برای نکروز استخوان، اشعه‌ی ایکس دقت و حساسیت کافی برای مشخص کردن تغییرات استخوان در مراحل اولیه‌ی بیماری را ندارد.
اسکن MRI: این آزمایش، حساس‌ترین روش برای تشخیص استئونکروز در مراحل اولیه‌ی آن است. اسکن MRI تغییرات شیمیایی در مغز استخوان را تشخیص داده و تصاویری از منطقه‌ی آسیب‌دیده را در اختیار پزشک می‌گذارد.
سی تی اسکن: سی تی اسکن نوعی عکس‌برداری است که تصاویر سه‌بعدی از استخوان را در اختیار پزشک می‌گذارد. این روش می‌تواند برای تشخیص میزان آسیب واردشده به استخوان مفید باشد.
اسکن استخوان: اسکن استخوان معمولاً در بیمارانی استفاده می‌شود که در عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس علائمی را نشان نداده و عامل خطری برای نکروز استخوانی ندارند. یک اسکن استخوانی می‌تواند تمام نقاط درگیر بیکاری در کل بدن را مشخص کند.
بافت‌برداری: بافت‌برداری یک عمل جراحی است که در طی آن نمونه‌ای زنده از استخوان بیمار برداشته‌شده و تحت مطالعه قرار می‌گیرد. بااینکه بافت‌برداری یک روش قطعی برای تشخیص استئونکروز است، به‌ندرت از آن استفاده می‌شود چراکه نیاز به عمل جراحی دارد.
بررسی عملکرد استخوان: زمانی که پزشک به استئونکروز شک داشته باشد، علاوه بر عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس، اسکن استخوانی و اسکن MRI، آزمایشاتی برای اندازه‌گیری فشار درون استخوان انجام می‌شوند.
درمان
روش‌های درمانی متفاوتی برای استئونکروز سر استخوان ران وجود دارند که نتایج مختلفی را نیز به همراه خواهند داشت. بنابراین، انتخاب شخصی روش و برنامه‌ی درمانی مناسب برای هر بیماری امری ضروری است.
تحمل وزن با مراقبت و خودداری از ضربه و ورزش‌های رزمی: برای بیماران در مراحل اولیه یا میانی بیماری، استفاده از عصای زیر بغل به‌منظور کاهش درد توصیه می‌شود، درحالی‌که استفاده از ویلچر توصیه نمی‌شود.
دارودرمانی: داروهای ضد انعقاد خون (هپارین با جرم مولکولی پایین)، محرک‌های فیبرینولیز و داروهای گشادکننده‌ی عروق، می‌توانند برای بیمارانی که در مرحله‌ی قبل از تخریب استخوان در استئونکروز سر استخوان ران قرار دارند مناسب باشد. داروهایی برای متوقف کردن سلول‌های استئوکلاست و افزایش استخوان‌سازی مانند داروهای فسفات دار نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند. بسته به شدت نکروز، می‌توان این داروها را به‌تنهایی و یا به همراه عمل جراحی حفاظت از مفصل استفاده کرد. همچنین در صورت امکان می‌توان استفاده از گلوکوکورتیکوئید را کاهش داده و یا مصرف آن را قطع کرد. استفاده از بیس فسفونات در کاهش سرعت تخریب سر استخوان ران، موضوعی بحث‌برانگیز است.
پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): یکی از روش‌های درمانی جدید برای نکروز اواسکولار سر استخوان ران بوده که از عوامل و فاکتورهای رشد خود فرد برای کمک به ترمیم بافت استفاده می‌کند.
اوزون درمانی: در این روش از اوزون که متشکل از سه اتم اکسیژن است برای بازسازی و احیای بافت و مفاصل آسیب دیده استفاده می‌شود. اوزون درمانی یک درمان ضد التهابی است که بوسیله تزریق کلوژن در بافت‌های اتصال بدن تحت هدایت دستگاه سونوگرافی انجام می‌شود و باعث تولید ماده و گاز اوزون در بافت‌ها و بازسازی بافت‌های آسیب دیده و بافت‌های ضعیف در اطراف مفاصل می‌شود این مواد در بافت‌های آسیب دیده یا اطراف مفصل تزریق می‌شود و باعث بازسازی این نواحی می‌شود. در برخی موارد در صورت صلاح دید پزشک ژل نیز به طور همزمان به مفصل تزریق می‌شود.
فیزیوتراپی: از روش‌های رایج فیزیوتراپی می‌توان به شاک ویو خارجی، مگنت درمانی با فرکانس بالا، اتاق اکسیژن پرفشار و بسیاری از روش‌های دیگر اشاره کرد.
تمرینات دامنه‌ی حرکتی: یک برنامه‌ی ورزشی شامل مفاصل آسیب‌دیده، می‌تواند میزان تحرک آن‌ها را حفظ کرده و دامنه‌ی حرکتی را افزایش دهد.
تحریک الکتریکی: این روش درمانی در بسیاری از مراکز باهدف تحریک رشد استخوان انجام‌شده و در برخی از مطالعات نشان داده‌شده که استفاده از آن قبل از تخریب سر استخوان ران می‌تواند مفید باشد.
شاک ویو تراپی خارجی (ESWT): این روش در مراحل اولیه‌ی نکروز اواسکولار سر استخوان ران مفید می‌باشد. شاک ویو تراپی خارجی می‌تواند درد را کاهش داده و عملکرد مفصل ران را بهبود بخشد. این روش همچنین می‌تواند باعث پسرفت نکروز اواسکولار گردد. این روش ممکن است به همراه آلندرونات تراپی انجام شود.
عمل جراحی حفاظت از مفصل: این عمل جراحی عبارت است از دکمپرشن مرکزی سر استخوان ران که بعضاً به همراه پیوند مغز استخوان خودی انجام می‌شود. این عمل به همراه پیوند استخوان خودی با ساقه‌ی ماهیچه‌ای شریان دار، هم دهانی عروقی، پیوند استخوان خودی بدون شریان و استئوتومی نیز انجام می‌شود.
استئوتومی: این روش درمانی عبارت است از تغییر شکل استخوان برای کاهش فشار بر روی منطقه‌ی آسیب‌دیده. فرایند بهبودی می‌تواند یک روند زمان‌بر بوده و نیازمند چندین ماه با انجام حداقل میزان فعالیت باشد. این روش برای افرادی که مبتلا به مراحل اولیه‌ی استئونکروز بوده و یا آسیب کوچکی به استخوان‌های آنان واردشده است مناسب می‌باشد.
پیوند استخوان: این عمل به معنی کاشتن بافت استخوان سالم برداشته‌شده از نقطه‌ی دیگری از بدن می‌باشد. این عمل معمولاً پس از انجام دکمپرشن مرکزی و برای حمایت از استخوان انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، جراح عملی به نام پیوند عروقی را انجام می‌دهد که عبارت است از کار گذاشتن یک سیاهرگ و سرخرگ در محل موردنظر به‌منظور افزایش خون‌رسانی به آن ناحیه. بهبودی پس از انجام عمل پیوند استخوان می‌تواند چندین ماه زمان ببرد.
آرتروپلاستی یا تعویض مفصل: بیشتر بیماران مبتلا به استئونکروز سر استخوان ران، باید تحت عمل آرتروپلاستی قرار بگیرند. با پیشرفت درزمینه‌ی طراحی مفاصل مصنوعی، مواد به‌کاررفته و تکنیک‌ها، انجام عمل حفاظت از مفاصل کاهش‌یافته و روش‌های درمانی به سمت آرتروپلاستی پیش می‌روند.
