تنگی کانال نخاعی: درمان، علائم و علت

تاریخ: ۸ آذر ۱۴۰۲

با بالا رفتن سن ممکن است کانال نخاعی شما که در پشت ستون فقرات قرار دارد، بر اثر علل مختلفی، تنگ شود که این موضوع منجر به وضعیتی به نام “تنگی کانال نخاعی” می‌شود. روند تنگ شدن کانال نخاعی، یک روند تدریجی است و باعث می‌شود فضای موجود در اطرف طناب نخاعی و شاخه‌های عصبی رفته‌رفته کمتر شود. در صورتی که فضای داخل کانال نخاعی تنها به میزان کمی ‌کوچک شود، این موضوع موجب بروز هیچ دردی برای بیمار نمی‌شود. اما در صورتی که تنگی کانال زیاد باشد و به عصب‌ها فشار وارد شود، می‌تواند موجب درد پا، بی‌حسی، گزگز و مورمور پاها شود. در مواردی که درجه‌ی تنگی کانال نخاعی زیاد باشد، موجب ضعف رفتن پاها نیز می‌شود. با جراحی تنگی کانال نخاعی کمر میتوان به بهبود آن کمک کرد.

علت‌ها و دلایل

تنگی کانال نخاعی در اثر عواملی نظیر بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ای، تشکیل زائده‌ی استخوانی ناشی از آرتروز ستون فقرات یا افزایش حجم بافت‌های اطراف کانال نخاعی ایجاد می‌شود. در این حالت، فضای اطراف نخاع و شاخه‌های عصبی آن محدود می‌شود و فشار بر عصب‌هایی که از کانال نخاعی عبور می‌کنند، اعمال می‌شود.

علائم شایع تنگی کانال نخاعی

 شایع ترین علائم تنگی کانال نخاعی که معمولا در هنگام ایستادن یا راه رفتن بیمار بروز می‌کنند، عبارتند از:

• درد
• بی حسی
• گزگز و مورمور شدن پاها

درد و بی‌حسی در پاها ممکن است به حدی شدید باشد که حرکت بیمار را محدود کرده و قوس موجود در کمر را صاف کرده، بخش پایینی کمر را به نظر صاف و تغییر یافته نماید. هنگامی که از یک شیب بالا می‌رویم، خودبه‌خود کمر خم می‌شود، اما در موارد تنگی کانال نخاعی، علائم ممکن است زمانی که از شیب کمی بالا می‌رویم بیشتر شوند و هنگام نزول از سراشیبی احساس شوند.

معمولاً، درد در حالت نشستن یا خم شدن کمر تسکین می‌یابد. افزایش شدت علائم تنگی کانال نخاعی ممکن است زمانی که فشار به عصب‌ها به شدت افزایش یابد، دائمی و پایدار شوند. این وضعیت می‌تواند به آسیب عصبی منجر شود.

تنگی کانال نخاعی معمولاً در افراد مسنتر و همچنین افراد مبتلا به آرتروز ستون فقرات رخ می‌دهد. همچنین، آسیب‌های جدی به ستون فقرات می‌توانند عامل تنگی کانال نخاعی باشند.

به طور کلی، علائم تنگی کانال نخاعی دارای مشخصه‌های زیر است:

• این علائم به تدریج و به مرور زمان ایجاد می‌شوند و شدت می‌یابند.
• درد ناشی از تنگی کانال نخاعی همیشگی و مداوم نیست و گاهی شدت می‌یابد و گاهی موقتا برطرف می‌شود.
• علائم ناشی از تنگی کانال نخاعی با انجام فعالیت‌های به خصوصی ( مانند راه رفتن یا دوچرخه‌سواری در حالتی که سر رو به بالا است) یا در حالت‌های خاص قرارگیری بدن (مانند ایستادن با کمر صاف) شدیدتر می‌شوند.
• این علائم با استراحت کردن و همچنین قرار گرفتن در حالت نشسته یا خم کردن کمر رو به جلو، تسکین پیدا می‌کنند.

سایر علائم تنگی کانال نخاعی

در صورتی که تنگی کانال نخاعی در قسمت پایینی (لومبار) ستون فقرات اتفاق بیافتد، ممکن است باعث درد در پاها هنگام راه رفتن شود. این درد ممکن است به دلیل نارسایی گردش خون نیز ایجاد شود. در هر دو حالت، درد پاها پس از استراحت تا حد زیادی کاهش می‌یابد، اما در درد ناشی از نارسایی گردش خون، کاهش درد بلافاصله پس از توقف راه رفتن اتفاق می‌افتد، در حالی که در درد ناشی از تنگی کانال نخاعی، تنها با استراحت و نشستن برای مدتی تسکین می‌یابد.

در مواقعی که فرد دچار تنگی کانال نخاعی است، خم شدن به جلو و نشستن باعث کشیده شدن رباط فلاووم می‌شود و در نتیجه، کانال نخاعی به‌طور موقت باز می‌شود و درد پاها و سایر علائم به صورت موقت کاهش می‌یابد. اما اگر بیمار بخواهد ایستاده و کمر خود را صاف کند، درد دوباره شدت خواهد گرفت.

ضمناً ممکن است همراه با درد پاها، گزگز و مورمور شدن پاها نیز احساس شود، اما ضعف در رفتن پاها علائم نادر تنگی کانال نخاعی است.

تست‌های تشخیصی برای تنگی کانال نخاعی

پرکاربردترین آزمایشات تشخیصی برای علت تنگی کانال نخاعی کمر عبارتند از:

اشعه‌ی ایکس: عکسبرداری اشعه‌ی ایکس یک روش تشخیصی بدون درد است که در آن از اشعه‌ی رادیواکتیو برای عکسبرداری از استخوان‌ها استفاده می‌شود. تصاویر اشعه‌ی ایکس به خوبی استخوان‌ها را نشان می‌دهند اما بافت‌های نرم بدن را به وضوح نشان نمی‌دهند، بنابراین تصاویر اشعه‌ی ایکس برای تشخیص شکستگی استخوان، عفونت و تومور به کار می‌روند.

اسکن ام.آر.آی: در اسکن ام.آر.آی از امواج مغناطیسی یا رادیویی استفاده می‌شود. تصاویر اسکن ام.آر.آی به کمک کامپیوتر تولید می‌شوند. ام.آر.آی می‌تواند به لایه‌های مختلفی از ستون فقرات نفوذ کنند و مشکلاتی که در بافت‌های نرم مانند عصب‌ها یا لیگامنت‌ها وجود دارد را نیز نشان بدهند. این تست را می‌توان برای تشخیص کمبود آب در دیسک‌های بین مهره‌ای، هیپوترافی مفاصل فاست، تنگی کانال نخاعی و بیرون‌زدگی دیسک کمر به کار برد.

سی.تی اسکن: سی.تی اسکن روشی برای عکسبرداری است که هم مشابه با اسکن ام.آر.آی و هم مشابه با عکسبرداری اشعه‌ی ایکس است. در این روش بافت استخوانی و بافت نرم، به طور هم زمان نمایش داده می‌شود. تصاویر سی.تی اسکن به اندازه‌ی تصاویر اشعه‌ی ایکس و اسکن ام.آر.آی واضح نیست. برای آن که تصاویر سی.تی اسکن واضح‌تر باشند ممکن است این تست همراه با میلوگرام (تزریق ماده‌ی رنگی در اطراف ستون مهره‌ای) انجام شود. هم در اسکن ام.آر.آی و هم در سی.تی اسکن شما روی یک تخت دراز می‌کشید و این تخت وارد دستگاه عکسبرداری می‌شود.

میلوگرام: میلوگرام یک روش قدیمی‌تر برای بررسی طناب نخاعی و کانال نخاعی است. در این تست یک ماده‌ی مخصوص که در تصاویر اشعه‌ی ایکس دیده می‌شود، در اطراف طناب نخاعی تزریق می‌شود. با انجام این کار در هنگام گرفتن تصاویر اشعه‌ی ایکس، ماده‌ی تزریق شده، طناب نخاعی و شاخه‌های عصبی را مشخص می‌کند و بنابراین می‌توان مشکلات ناشی از برآمدگی دیسک یا زائده‌های استخوانی را تشخیص داد. در بسیاری از موارد، اسکن ام.آر.آی می‌تواند جایگزین تست میلوگرام و سی.تی اسکن باشد.

اسکن استخوان: اسکن استخوان بدین منظور انجام می‌شود که در صورت وجود مشکلی در بافت استخوانی ستون فقرات، این مشکل تشخیص داده شود. در این تست مقداری ماده رادیواکتیو در بدن بیمار تزریق می‌شودو سپس از بدن بیمار عکسبرداری اشعه‌ی ایکس انجام می‌شود. ماده‌ی تزریقی در بافت‌هایی که دچار بیماری خاصی هستند بیشتر جذب می‌شود و نقاطی از ستون فقرات که دارای مشکلی هستند، در تصاویر اشعه‌ی ایکس با رنگ تیره‌تری مشخص می‌شوند. تست اسکن استخوان در مواردی که پزشک نمی‌داند مشکل بیمار در کدام ناحیه از بافت استخوانی او قرار دارد، بسیار مفید است.

تست نوار عصب و عضله: در این تست نحوه‌ی عملکرد شاخه‌های عصبی که در ستون فقرات قرار دارند، بررسی می‌شود. درصورتی‌که سیگنال‌های الکتریکی غیرطبیعی از یکی از ماهیچه‌های مرتبط با شاخه‌های عصبی در ستون فقرات دریافت شود، مشخص خواهد شد که عصب مربوطه ملتهب شده است یا تحت فشار قرار گرفته است.

تست بلوک مفصل فاست: در این تست به ترتیب در مفاصل فاست (مفاصلی که در دو طرف پشت ستون فقرات قرار دارند) در ستون فقرات ماده‌ی بی‌حسی تزریق می‌شود. این ماده‌ی بی‌حسی می‌تواند لیدوکائین یا نواکائین (مشابه ماده‌ی بی‌حسی مورد استفاده در دندانپزشکی) باشد. در صورتی که بعد از تزریق ماده‌ی بی‌حسی در یکی از مفاصل فاست، درد شما به طورکلی برطرف شد، پزشک متوجه می‌شود که مشکل شما به همین مفصل مربوط می‌شود.

 تست‌های آزمایشگاهی: ممکن است برای تعیین مشکلاتی که در ناحیه ستون فقرات قرار ندارند ولی موجب درد در این ناحیه شده‌اند از برخی تست‌های آزمایشگاهی استفاده شود. برخی از این مشکلات عبارتند از: عفونت، سرطان و بیماری ورم مفاصل. پرکاربردترین تست آزمایشگاهی که بدین منظور انجام می‌شود، آزمایش نمونه‌ی خون است.

آزمایش مایع مغزی نخاعی: در این روش یک سوراخ کوچک در ناحیه کمر ایجاد می‌شود که به کانال نخاعی راه پیدا می‌کند. از طریق این سوراخ فشار داخلی کانال نخاعی اندازه‌گیری می‌شود و سپس مقدار کمی ‌از مایعی که در اطراف طناب نخاعی قرار دارد بیرون کشیده می‌شود و مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

دیسکوگرام: دیسکوگرام یکی روش عکسبرداری از دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقرات است که در آن از اشعه‌ی ایکس استفاده می‌شود. این تست بدین منظور انجام می‌شود که مشخص شود کدام یک از دیسک‌های بین مهره‌ای آسیب دیده‌اند و این که نیازی به انجام جراحی می‌باشد یا خیر.

الکترومیوگرافی. اگر پزشک احساس می‌کند آسیب عصبی ممکن است وجود داشته باشد، ممکن است برای الکترومیوگرافی (EMG) برنامه‌ریزی کند. الکترومیوگرافی (EMG) سیگنال‌هایی که اعصاب ایجاد می‌کنند را اندازه‌گیری می‌کند. الکترومیوگرافی (EMG) یک آزمون است که برای ضبط فعالیت الکتریکی ماهیچه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی عضلات فعال هستند، جریان الکتریکی تولید می‌کنند. این جریان معمولا با سطح فعالیت عضلانی متناسب است. الکترومیوگرافی همچنین اشاره به myogram دارد.

درمان

درمان‌های پزشکی

• مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای تسکین درد.
• تزریق کورتیزون در کانال نخاعی برای بهبود موقتی درد.
• انجام ورزش و فیزیوتراپی برای تقویت عضلات کمر و شکم و همچنین کشش این عضلات.

در صورتی که روش‌های درمانی فوق تاثیری در تسکین درد شما نداشتند و این مشکل حتی در توانایی انجام فعالیت‌های روزانه شما نیز اختلال ایجاد کرده است، لازم است برای درمان خود گزینه‌ی جراحی را مد نظر قرار دهید.

ورزش

تنظیم یک برنامه مناسب برای فیزیوتراپی و ورزش، جزء اصلی تقریباً هر برنامه درمانی برای تنگی کانال نخاعی است. اگرچه ورزش‌های خاص درمان تنگی کانال نخاعی را به تنهایی کامل نمی‌کنند، اما حائز اهمیت زیادی است که بیماران تا حد ممکن فعالیت خود را ادامه دهند و از ناتوانی بیش از حد به دلیل کم‌تحرکی جلوگیری شود.

به همین دلیل، ممکن است پزشک معالج شما یک برنامه فیزیوتراپی خاص را برای شما تدوین کند. اکثر بیماران پس از گذراندن یک دوره درمان با فیزیوتراپی، قادر به بازگشت به برنامه تمرینی عادی خود می‌شوند. نکته اصلی در انجام این تمرینات این است که با تمرینات ساده، آرام و سبک شروع کنید و به تدریج قدرت، استقامت، و تحمل خود را افزایش دهید.

اصلاح فعالیت‌ها

معمولا از بیماران خواسته می‌شود که از انجام فعالیت‌هایی که علائم تنگی کانال نخاعی را تشدید می‌کند، پرهیز کنند. در مواردی که تنگی کانال نخاعی در ناحیه پایین کمر باشد، بیمار معمولا در حالت خمیده احساس راحتی بیشتری می‌کند. برای مثال در این مورد توصیه می‌شود که بیمار هنگام راه رفتن کمی ‌به جلو خم شود و یا مثلا به واکر یا چرخ سبد خرید خود به سمت جلو تکیه دهد، برای ورزش کردن به جای راه رفتن مثلا دوچرخه سواری کند و کمر خود را به سمت فرمان دوچرخه خم کند و به جای نشستن روی صندلی‌هایی با تکیه گاه صاف، از صندلی‌های راحتی استفاده کند.

تزریقات تنگی کانال نخاعی

یک نوع متفاوت از روشی که می‌تواند به درمان تنگی کانال نخاعی کمک کند، یک تزریق استروئیدی است. این تزریقات اپیدورال برای تنگی نخاعی در واقع یک دوز ترکیبی هستند. کورتیکواستروئید، که برای کاهش التهاب استفاده می‌شود و داروهای مسکن بی‌حسی موضعی، که همچنین به عنوان مسدود کننده شناخته می‌شوند، به فضای اپیدورالی اطراف کانال نخاعی و ریشه‌های عصب تزریق می‌شوند.

اوزون برای تنگی کانال نخاعی در ناحیه ی کمری

درمان جایگزینی برای تزریق کورتیکواستروئید اپیدورال، اعمال اوزون (O3) است. اوزون، گاز با خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است که سال‌ها در ورم مفاصل و استخوان‌های مفاصل (زانو، مفصل ران، شانه، دست‌ها و غیره) و در دردهای عضلانی پاراورتبرال و درد پایین کمر و سیاتیک با جلو افتادگی دیسک فتق به عنوان درمانی موثر ثابت شده است. این تزریق تحت هدایت سونوگرافی انجام می‌گیرد. تزریقات اوزون برای درمان تنگی کانال نخاعی در ناحیه‌ی کمری، نتایج اثر مشابه با نتایج حاصل از استفاده از کورتیزون را به دست می‌آورند، اما بدون عوارض جانبی است. درمان شامل دو تزریق سرپایی با فاصله‌ی ۷ تا ۱۵ روز است. گاهی اوقات برای افزایش تسکین و مدت طولانی اثر، تزریق سوم نیاز است. برای اجرای درمان، سوراخ اپیدورال به عنوان درمان سرپایی بدون بستری شدن انجام می‌شود. بیمار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از تزریق روی میز به حالت دراز کشیده باقی می‌ماند، سپس می‌تواند به خانه برود. اگر درمان موثر باشد، احتمالا بعد از ۴ تا ۶ ماه باید تکرار شود.

آر اف

روش RFA تکنیکی است که از گرما برای غیرفعال کردن اعصاب حسی استفاده می‌کند که اعصاب منتقل کننده درد در ستون فقرات هستند. هنگامی که گرما اعمال می‌شود، انتقال سیگنال‌های درد به مغز مسدود می‌شود. در طول این روش:

• این روش معمولا ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
• بیمار صاف روی شکمش دراز می‌کشد.
• محل تزریق تمیز شده و با لیدوکائین بی‌حس می‌شود.
• به بیمار آرامبخش ملایم داده می‌شود.
• استفاده از اشعه‌ی ایکس زنده (فلوروسکوپی) برای هدایت، پزشک یک الکترود را به سمت (مفصل فاست) بخش عصبی میانی یا جانبی (مفصل ساکروایلیاک) داخل می‌کند.
• به محض اینکه تعیین جا تایید شد، جریان الکتریکی با فرکانس بالا از طریق الکترود عبور می‌کند، عصب حسی را گرم می‌کند و می‌سوزاند.

نوکلئوتومی لیزری از راه پوست

این روش برای حذف یک قسمت از یک رباط ضخیم شده در پشت ستون فقراتی استفاده می‌شود تا فضای کانال نخاعی را افزایش دهد و برخورد ریشه عصب را از بین ببرد. پروب به وسیله یک برش کوچک در پشت بیمار برای وافشاری دیسک، به دیسک وارد می‌شود. سوزن از طريق آنولوس و به قسمت مرکزی نوکلئوس پولپوزوس وارد می‌شود. انرژی لیزری از طریق پروب تحویل داده می‌شود و برای بخشی از نوکلئوس پولپوزوس مورد استفاده قرار می‌گیرد. چند نوع لیزر هر کدام با تفاوت‌هایی در جذب، نیازهای انرژی و میزان کاربرد در دسترس هستند. این روش تحت بی‌حسی موضعی و یا آرام کننده و با استفاده از تصویربرداری پرتو نگار انجام می‌شود.

جراحی لامینکتومی

لامینکتومی کمری همچنین به عنوان یک وافشاری باز شناخته می‌شود و به طور معمول برای کاهش درد ناشی از برخورد عصبی که می‌تواند منجر به تنگی کانال نخاعی کمری شود، انجام می‌شود. لامینکتومی کمری (وافشاری باز) از یک میکرو دیسککتومی متفاوت است، زیرا برش طولانی‌تر است و چاک دادن عضله بیشتر است.

• ابتدا در کمر یک برش به طول دو اینچ تا پنج اینچ در وسط کمر ایجاد می‌شود و عضلات چپ و راست کمر (ماهیچه‌های راست‌کننده ستون مهره‌ها) از لامینا در دو طرف و در سطوح مختلف موشکافی می‌شوند.
• پس از دسترسی به ستون فقرات، لامینا حذف می‌شود (لامینکتومی) و امکان تجسم ریشه‌های عصبی فراهم می‌شود.
• مفاصل فاست، که به طور مستقیم روی ریشه‌های عصبی هستند، پس از آن ممکن است برای ایجاد فضای بیشتر ریشه‌های عصبی از زیر بریده شوند (چیدن).

هیدروسیژن

وافشاری برای تنگی کانال نخاعی، ممکن است با هیدرواستیککتومی پوستی به عنوان یک عمل سرپایی انجام شود. هیدرواستیککتومی یک روش حداقل تهاجمی و سرپایی است که از یک جریان آب با سرعت بالا برای حذف بافت دیسک فتق استفاده می‌کند و فشار عصبی که باعث ایجاد درد کمر و پا می‌شود را از بین می‌برد.

درمان با جراحی

• لامینکتومی ‌(خارج کردن قسمتی از استخوانی به نام لامینا که بر روی عصب قرار گرفته)
• فورامنوتومی (سوراخی که از آن ریشه‌های عصبی از داخل کانال نخاعی بیرون می‌آیند و فورامن نام دارد، گشاد می‌شود تا فشار از روی عصب برداشته شود)
• اسپاینال فیوژن (ایجاد اتصال سفت و محکم بین دو یا چند مهره)