درد سیاتیک: درمان، علائم و علت

تاریخ: ۱۵ آبان ۱۴۰۲

سیاتیک نام یک سندرم است که علامت مشخصه‌ی آن دردی است که در امتداد عصب سیاتیک منشر می‌شود. عصب سیاتیک، بلندترین و بزرگترین عصب در بدن انسان است.  قطر این عصب به اندازه‌ی انگشتان دست است و نقطه‌ی شروع آن در پایین کمر محسوب می‌شود. این عصب از پایین کمر به لگن و کشاله‌ی ران می‌رود و سپس در پاها امتداد می‌یابد و کمی ‌بالاتر از زانو به دو شاخه تقسیم می‌شود. . هر یک از پاها دارای عصب سیاتیک جداگانه است.

 

 

علل ابتلا به سیاتیک

درد سیاتیک می‌تواند نشان‌دهنده‌ی گیرکردن یا تحت فشار قرار گرفتن شاخه‌های عصبی در قسمت پایین کمر باشد. شاخه‌ی عصبی مورد نظر می‌تواند در داخل یا در خارج کانال نخاعی تحت فشار قرار گرفته باشد.

شرایطی که باعث بروز درد سیاتیک می‌شود

پارگی و بیرون‌زدگی دیسک کمر: این مشکل موجب وارد شدن فشار به شاخه عصبی می‌شود و عمده‌ترین دلیل درد سیاتیک کمر است.

سندرم پریفورمیس: پریفورمیس یک عضله کوچک در قسمت عمقی باسن است. سندرم پریفورمیس زمانی ایجاد می‌شود که ماهیچه‌ی پریفورمیس دچار گرفتگی یا اسپاسم می‌شود که این موضوع موجب ایجاد فشار بر روی عصب سیاتیک و ملتهب شدن و درد سیاتیک کمر می‌شود.

تنگی کانال نخاعی: این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که عوامل مختلفی باعث تنگ شدن کانال نخاعی می‌شوند و در نتیجه به شاخه‌های عصبی درون کانال فشار وارد می‌شود.

سرخوردگی مهره‌ها: در این حالت یکی از مهره‌ها بر روی مهره دیگر سر می‌خورد و بدین ترتیب این مهره با مهره بالایی خود در یک امتداد قرار ندارد و شاخه عصبی در محلی که از درون ستون مهره‌ای خارج می‌شود، تحت فشار قرار می‌گیرد.

علائم شایع سیاتیک

معمولا سیاتیک تنها یک طرف از قسمت پایینی بدن را درگیر می‌کند و درد آن از پایین کمر شروع می‌ شود و تا کشاله‌ی ران و پایین پا منتشر می‌شود. بروز ترکیبی از علائم زیر بین افراد مبتلا یه درد سیاتیک شایع است:

• درد ثابت در یک طرف باسن یا ران. این درد به ندرت در هر دو پا احساس می‌شود.
• دردی که منشاء آن در پایین کمر یا باسن است و در امتداد عصب سیاتیک، در باسن، کشاله‌ی ران و پاها، ادامه دارد و منشر می‌شود.
• دردی که در هنگام راه رفتن و یا دراز کشیدن بهتر می‌شود، اما در هنگام ایستادن یا نشستن بدتر می‌شود.
• این درد بیشتر به صورت تیرکشنده و بسیار تیز توصیف می‌شود و کمتر به صورت درد کلی و پراکنده است.
• در برخی موارد احساس گزگز و مورمور، بی حسی، ضعف یا سوزن‌سوزن شدن در پاها.
• ضعف یا بی‌حسی در هنگام حرکت دادن پاها.
• درد شدید و تیرکشنده در یکی از پاها که موجب می‌شود ایستادن یا راه رفتن برای بیمار مشکل شود.
• درد و دیگر علائم در انگشتان پاها، بسته به این که کدام قسمت از عصب سیاتیک درگیر شده است.
• دردکمری که اگر احساس شود، به شدت درد پاها نیست.

این علائم ممکن است در هنگام حرکت دادن ناگهانی یا در هنگام عوض کردن حالت بدن، شدت پیدا کنند، مثلا هنگام عطسه کردن یا سرفه کردن یا زمان تلاش برای ایستادن از حالت نشسته.

علائم سیاتیک برای هر یک از شاخه‌های عصبی

علائم سیاتیک بسته به این که کدام یک از شاخه‌های عصبی تحت فشار قرار گرفته‌اند:

• علائم مربوط به عصب L4 معمولا در باسن و کشاله ران احساس می‌شود. بیماران ممکن است در هنگام صاف کردن پاهای خود احساس ضعف کنند و در هنگام آزمایش ضربه زدن به زانو، رفلکس آن‌ها کمتر از حالت عادی باشد.
• علائم ناشی از درگیری عصب L5 ممکن است تا مچ پا و شصت پا نیز ادامه داشته باشد (افتادگی مچ پا). بیماران ممکن است در جلوی پای خود احساس درد یا بی‌حسی کنند، خصوصا در ناحیه بین انگشت شصت و انگشت کناری آن.
• در صورتی که عصب S1 درگیر شده باشد، درد سیاتیک تا قسمت بیرونی پاها، یعنی انگشتان کوچک پا منتشر می‌شود. بیماران ممکن است هنگام بلند کردن پاشنه‌ی پا خود از روی زمین یا تلاش برای ایستادن روی پنجه‌ی پا، در پای خود احساس ضعف کنند. همچنین ممکن است میزان رفلکس پا در آزمایش ضربه به مچ پا، کمتر از حالت عادی باشد.

تشخیص سیاتیک

برای تشخیص سیاتیک و علت بروز آن، اطلاع کامل از سوابق پزشکی شما، شرح حال دقیق و انجام معاینه فیزیکی الزامی است. پزشک ممکن است تست بلند کردن پا در حالت صاف را برای شما انجام دهد. در این تست، شما به پشت دراز می‌کشید و پاهایتان را صاف می‌کنید. پزشک هر یک از پاهای شما را جداگانه بالا می‌برد و به علائم شما توجه می‌کند تا ببیند در کدام حالت درد شما شدیدتر می‌شود. این تست می‌تواند به شناسایی دقیق شاخه‌ی عصبی مورد نظر کمک کند و تعیین کند که آیا دیسک‌های بین مهره‌ای شما دچار مشکلی هستند یا خیر.

بسته به این که در حین معاینه فیزیکی، پزشک به چه نتایجی برسد، ممکن است انجام یک یا چند آزمایش دیگر تجویز شود. از جمله:

• رادیوگرافی برای بررسی شکستگی در کمر.
• عکسبرداری با اسکن ام.آر.آی یا سی.تی. اسکن برای نگاه کردن به ساختارهای موجود در کمر.
• الکترومیوگرام برای بررسی چگونگی انتقال پالس‌های الکتریکی از طریق عصب سیاتیک.
• تست میلوگرام با استفاده از تزریق ماده کنتراست رنگی در بین ستون مهره‌ها برای تعیین این که ستون مهره‌ها یا دیسک‌ها موجب بروز درد شده‌اند یا خیر.

درمان سیاتیک

در اغلب موارد درد سیاتیک بعد از گذشت چند هفته خوب می‌شود و موجب بروز مشکلات جدی و پایدار نمی‌شود. در صورتی که درد شما بعد از گذشت چند هفته بهبود پیدا نکرد، به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که کنترل ادرار یا مدفوع خود را از دست داده‌اید، درد شما بسیار شدید است یا در عضلات خود احساس ضعف و بی‌حسی می‌کنید، سریعا به پزشک مراجعه کنید.

کنترل درد

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID)، مانند ایبوبرفن یا آسپرین، می‌توانند در کاهش درد و التهاب موثر باشند. البته مطالعات نشان داده‌اند که در صورتی که درد سیاتیک ناشی از بیرون‌زدگی دیسک کمر باشد، تاثیر داروهای NSAID بیشتر از دارونما (داروی ساختگی و غیرواقعی) نیست. داروهایی مانند پاراستامول می‌توانند موجب کاهش درد شده و به شما کمک کنند فعال بمانید.

فعالیت داشتن

بعد از کنترل کردن درد سیاتیک، احتمالا پزشک شما انجام فیزیوتراپی و ورزش سیاتیک را تجویز می‌کند که عضلات کمر شما تقویت شود و حالت قرارگیری ستون فقرات و قامت بدن اصلاح شود. استراحت بسیار طولانی مدت در تخت، راه درمان خوبی برای سیاتیک نیست و حتی می‌تواند موجب بدتر شدن درد شما شود. ممکن است در ابتدا برای بهبود و تسکین درد، به چند روزی استراحت نیاز باشد، اما استراحت کردن بیش از این اندازه موجب ضعیف شدن عضلات کمر می‌شود. در صورتی که درد سیاتیک بر اثر بیرون‌زدگی دیسک کمر باشد، پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که تا جایی که موجب درد بسیار شدید نمی‌شود، به انجام فعالیت ادامه دهند.

انجام  تمرینات کششی و تقویتی

انجام حرکات کششی منفعل می‌تواند به کاهش فشار وارد شده به عصب کمک کند. همچنین، بسیاری از تمرینات بر روی تقویت عضلاتی که ستون فقرات را پشتیبانی می‌کنند تمرکز دارند. با این حال، باید توجه داشت که تمرینات ورزشی مناسب برای سیاتیک بسته به علت بروز آن ممکن است متفاوت باشند. به عنوان مثال، برای تسکین درد ناشی از سندرم پریفورمیس، تمرینات کششی خاصی وجود دارند و برای تسکین درد ناشی از تنگی کانال نخاعی، تمرینات دیگری مورد نیاز است. انجام تمرینات پیلاتس می‌تواند بهبود حجم عضلات، بهبود قامت و حالت بدن و تقویت و استحکام عضلات مرکزی بدن را تسهیل کند. همچنین، تمرینات پیلاتس می‌توانند به بهبود درد کمر و پیشگیری از بازگشت سیاتیک کمک کنند.

ماساژ درمانی

به نظر می‌رسد هیچ شواهد علمی‌ برای تاثیرگذار بودن ماساژ به عنوان یک روش درمانی برای درد سیاتیک، وجود ندارد اما بسیاری از مردم این روش را برای آزادسازی گرفتگی عضلات و رفع اسپاسم، مفید می‌دانند.

استئوپاتی

افراد مبتلا به سیاتیک معمولا با متخصص استئوپاتی مشاوره می‌کنند و برخی از افراد روش‌های استئوپاتی را برای درمان رد سیاتیک مفید می‌دانند. از نظر علمی، اغلب مطالعات انجام شده تاکنون، به تاثیر استئوپاتی بر درمان کمر درد پرداخته‌اند و تاثیر این روش به طور خاص بر کمر درد ناشی از سیاتیک مورد بررسی قرار نگرفته است. با این حال برخی از پزشکان توصیه می‌کنند که بیماران با یک متخصص استئوپاتی یا یک فیزیوتراپ مشورت کنند تا با تنظیم یک برنامه درمانی مناسب کمر درد خود را بهبود دهند.

فیزیوتراپی

ممکن است پزشک شما برای دریافت برنامه‌ی تمرینی به منظور تقویت و ایجاد ثبات در عضلات کمر، شما را به یک فیزیوتراپیست ارجاع دهد. فیزیوتراپیست همچنین می‌تواند در تسکین درد ناشی از سیاتیک به شما کمک کند.

درمان دستی بر روی ستون فقرات

برخی شواهد وجود دارند که نشان دهنده‌ی تاثیرگذاری درمان‌های دستی بر درمان درد سیاتیک ناشی از بیرون‌زدگی دیسک کمر هستند. البته در مورد ایمن بودن این روش و احتمال بروز آسیب بیشتر به دیسک‌ها، برخی نگرانی‌ها وجود دارد. همچنین افرادی که به پوکی استخوان یا روماتیسم مبتلا هستند نباید از این روش درمانی استفاده کنند.

طب‌سوزنی

در روش طب‌سوزنی، در نقاط خاصی از بدن در پوست بیمار سوزن‌هایی فرو برده می‌شوند. این نقاط مخصوص طب‌سوزنی هستند که تصور می‌شود نقاط اوج در جریان انرژی در بدن هستند. در حال حاضر شواهد کافی برای تجویز طب‌سوزنی به عنوان روش درمان سیاتیک، وجود ندارد، با این حال این روش برای بسیاری از افراد موجب تسکین درد می‌شود. فقدان شواهد مورد نیاز برای طب‌سوزنی ممکن است به این دلیل باشد که آزمایش اثربخشی این روش بسیار مشکل است. در روش‌های معمول بیمار با روش واقعی و روش ساختگی (مانند دارونما) درمان می‌شود تا اثربخشی درمان بررسی شود. اما از آنجایی که در طب‌سوزنی، سوزن‌هایی در بدن فرو برده می‌شود، مقایسه آن با روش ساختگی امکان‌پذیر نیست. برای بررسی تاثیرگذاری طب‌سوزنی معمولا سوزن‌ها در نقاطی غیر از نقاط مخصوص طب‌سوزنی فرو برده می‌شوند. با این حال برخی از افراد معتقدند، در هر صورت، فرو بردن سوزن در پوست در هر نقطه‌ای، می‌تواند در تسکین درد مفید باشد.

کمپرس سرد و گرم

به نظر می‌رسد هیچ شواهدی برای تاثیرگذاری روش قرار دارن کمپرس سرد و گرم،  بر درمان درد سیاتیک وجود ندارد.

تحریک الکتریکی عصب (TENS)

در روش TENS برای تسکین درد از ولتاژ الکتریکی استفاده می‌شود. برای اثبات تاثیرگذاری روش TENS بر درمان درد سیاتیک نیاز به انجام تحقیقات بیشتری می‌باشد.

تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (PENS)

PENS نیز مشابه با روش TENS است، اما در این روش برای تحریک الکتریکی عصب‌ها از طریق پوست و بافت نرم، از پروب‌هایی استفاده می‌شود که شبیه به سوزن‌های مخصوص طب‌سوزنی هستند. برای اثبات تاثیرگذاری روش PENS نیز نیاز به انجام تحقیقات بیشتری می‌باشد.

تزریق استروئید در فضای اپیدورال

ممکن است برای کنترل التهاب ناشی از سیاتیک، در اطراف عصب ملتهب، داروی کورتیزون تزریق شود. در افرادی که به بیرون‌زدگی دیسک کمر مبتلا هستند، تزریق کورتیکاستروئید در فضای اپیدورال موجب تسکین درد بسیار چشمگیری برای کوتاه مدت می‌شود. با این حال تاثیرگذاری تزریق استروئید همچنان مورد بحث است.

اوزون درمانی

۸۰ % از کل حجم دیسک را آب تشکیل می‌دهد، گاز اوزون با آب موجود در دیسک واکنش می‌دهد. بنابراین اوزون دیسک را خشک می‌کند و برجستگی دیسک که به عصب‌ها فشار می‌آورد، کمتر می‌شود و فشار روی عصب از بین می‌رود.

اسپاین جت

دستگاه جراحی با آب (HydroCision’s HydroSurgery)، شامل تجهیزات اسپاین جت، از جریان آب با سرعت بالا برای بریدن و تخلیه همزمان بافت آسیب دیده از دیسک‌های ستون فقرات استفاده می‌کند تا مهره‌ها برای جراحی فیوژن آماده شود. اسپاین جت روشی است که به جراح اجازه می‌دهد پارگی فتق دیسک را از راه پوست درمان کند تا دیگر نیازی به جراحی و بستری کردن بیمار نباشد.

لیزر نوکلئوتومی

جراح سوزن توخالی را به مته جراحی وصل می‌کند و دستگاه مکش را وارد دیسک می‌کند و بخشی از نوکلئوس پولپوزوس (هسته دیسک) را برمی‌دارد تا فشار روی ریشه عصب از بین برود و درد تسکین یابد. لیزر نوکلئوتومی معمولاً عملی سرپایی است و بیمار پس از اتمام عمل مرخص می‌شود. عمل را می‌توان با تزریق داروی بی‌حسی موضعی و آرام‌بخش انجام داد.

جراحی

در برخی موارد برای ایجاد فضای بیشتر برای طناب نخاعی و شاخه‌های عصبی آن و برداشتن فشار وارد شده به عصب، نیاز به انجام جراحی می‌باشد. در صورت بر آمدگی یا بیرون‌زدگی دیسک کمر، عمل دیسکتومی‌ انجام می‌شود. برای انجام این عمل یک برش کوچک در کمر ایجاد می‌شود و دیسکی که دچار مشکل شده است و بر عصب فشار آورده، خارج می‌شود. در عمل لامینکتومی‌ نیز برای ایجاد فضای بیشتر برای عصب‌ها، ممکن است بخشی از استخوان لامینا یا بخشی از مفاصل فاست برداشته شوند.