سردرد در کودکان در هر سنی ممکن است شایعتر از آن باشد که فکر می‌کنید. تقریباً 40٪ کودکان تا 7 سالگی و 75٪ کودکان تا 15 سالگی سردرد را تجربه می‌کنند. سردردها به طور کلی در رده‌های اولیه (به عنوان مثال سردرد خود بیماری است) یا ثانویه برای بیماری دیگری طبقه‌بندی می‌شوند و یکی از علائم آن بیماری را نشان می‌دهند. شایعترین انواع سردردهای اولیه در دوران کودکی، سردردهای میگرنی و تنشی هستند، در حالی که شایعترین سردردهای ثانویه با یک بیماری عفونی مرتبط هستند یا به آسیب دیدگی مربوط می‌شوند.
تشخیص علائم سردرد نیز دشوار است. از آنجا که بچه‌ها ممکن است تحمل درد را نداشته باشند، ممکن است زمانی که سرشان درد می‌کند متوجه شوید که آنها دیگر بازی را متوقف می‌کنند، از نور یا سر و صدا جلوگیری می‌کنند و یا فقط می‌خواهند دراز بکشند.
در این مقاله به انواع درمان برای سردرد در کودکان اشاره شده است.
فهرست مطالب
علت و انواع سردرد در کودکان
برای اینکه بدانیم چه عواملی باعث ایجاد سردرد در کودکان می‌شود، باید با انواع سردردها آشنا شویم:
سردردهای اولیه
سردردهای تنشی و سردردهای میگرنی دو نوع سردرد اولیه هستند. سردردهای تنشی بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و به طور معمول چند دقیقه طول می‌کشد. حدود 20٪ نوجوانان این نوع سردرد را تجربه می‌کنند. این نوع سردردها می‌توانند باعث ایجاد درد در اطراف شقیقه‌ها و دو طرف سر شوند. حساسیت پوست سر نیز یکی از علائم رایج است. سر دردهای میگرنی در 10٪ از بزرگسالان رخ می‌دهد. این درد را می‌توان تپنده یا نبض‌دار توصیف کرد و معمولاً در یک طرف یا قسمتی از سر بروز می‌کند. برخی از کودکان ممکن است درد در هر دو شقیقه را تجربه کنند، اما به ندرت درد در پشت سر احساس می‌شود.
سردرد میگرنی شدیدتر از سر درد تنشی است و می‌تواند ساعتها، و گاهی روزها ادامه داشته باشد. حالت تهوع و استفراغ از دیگر علائم میگرن است.
سر دردهای ثانویه
بیماری زمینه‌ای یا شرایط ایجاد کننده سردرد در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اختلال در تیزی بینایی تا حد زیادی شایعترین علت سردرد در کودکان است.
- ضربه خفیف به سر یا گردن
- مشکلات مربوط به سینوس‌ها، چشم‌ها، دندان‌ها، گوش یا سایر قسمت‌های صورت
- عفونت‌هایی مانند مننژیت، سینوزیت و غیره
سردرد گاهی اوقات می‌تواند یکی از علائم تومورها باشد که به صورت سر دردهای صبح زود و با استفراغ بروز می‌کند. از این رو باید بلافاصله به کلیه سر دردها رسیدگی شود.
سردردهای خوشه‌ای
سردردهای خوشه‌ای معمولاً کودکان بالای 10 سال را درگیر می‌کند. این سردردها بصورت دوره‌ای در یک طرف سر و معمولاً در پشت چشم رخ می‌دهد و بیش از یک هفته یا ماه ادامه دارد. چشم مبتلا ممکن است قرمز شود، دچار آبریزش شود و مردمک چشم گشاد شود. تورم پلک، آبریزش بینی یا احتقان و تورم پیشانی از دیگر علائم آن است.
سایر دلایل سر درد
بسیاری از کودکان پس از قرار گرفتن در معرض علت، سردرد می‌گیرند. با اجتناب یا شناختن عوامل محرک، می‌توانید به جلوگیری از سردرد کمک کنید. شایعترین عوامل ایجاد کننده سردرد در کودکان شامل تغییرات هورمونی، غذاهای خاص، استرس، اضطراب و کمبود خواب است.
هورمون‌ها و سردردها
سردردهای ناشی از تغییرات هورمونی بیشتر در دختران جوان یا نوجوانی که در دوران بلوغ هستند رخ می‌دهد. این سردردها ممکن است دوره‌ای باشند، تقریباً در همان زمان در چرخه قاعدگی دختران رخ می‌دهد.
غذاهایی که باعث سردرد می‌شوند
برخی از افزودنی‌های غذایی (به ویژه در غذاهای فرآوری شده) عامل اصلی سردرد هستند. این مواد افزودنی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- مونوسدیم گلوتامات (MSG)
- کافئین
- تیرامین
- نیترات‌ها
- نیتریت‌ها
- سولفیت‌ها
هر کودک ممکن است به غذاهای مختلف حساس باشد، بنابراین باید به آنچه کودک قبل از شروع سردرد می‌خورد توجه کنید.
سردردهای استرسی
درست مثل بزرگسالان، استرس می‌تواند در کودکان باعث ایجاد سر درد شود. کودکان ممکن است برای مدرسه رفتن یا ورزشهایی که باعث ایجاد فشار می‌شوند، احساس استرس داشته باشند. استرس می‌تواند بچه‌ها را از مراقبت از بدن خود باز دارد و منجر به سردرد شود.
اضطراب و سردرد
کودکانی که اضطراب و افسردگی را تجربه می‌کنند بیشتر از سایر کودکان دچار سردرد می‌شوند. این شرایط با رفتار درمانی شناختی و داروها قابل درمان است.
سردرد ناشی از کمبود خواب
کمبود خواب بسیاری از جنبه‌های سلامت کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، حتی باعث سردرد می‌شود. همچنین ممکن است گاهی اوقات سردردها کودکان را از خواب بیدار کند و باعث کمبود خواب شود. اگر سردرد باعث قطع خواب می‌شود با پزشک کودک خود مشورت کنید.
علائم سردرد در کودکان
علائم بسته به نوع سردرد متفاوت است. تفاوت‌ها بیشتر در شدت درد، مدت زمان، شروع و چگونگی تأثیر آن بر فعالیت‌های روزمره کودک است. به عنوان مثال، سردردهای میگرنی با موارد زیر نیز همراه است:
- تاری دید
- عرق
- تهوع و استفراغ
- نور در جلوی چشم
- حساسیت به نور و صدا
علائم سردردهای تنشی شامل این موارد است:
- شروع آهسته درد
- درد در دو طرف سر، درد خفیف، که گاهی اوقات ممکن است متوسط باشد اما شدید نیست.
- تغییر در الگوی خواب کودک
- گاهی اوقات درد در ناحیه خلفی گردن یا سر احساس می‌شود.
این علائم می‌تواند نشان دهد که سردرد نشانه یک بیماری جدی است:
- کودک کم سنی که از سر درد شکایت دارد.
- شروع ناگهانی سردردهای شدید.
- سردردهایی که هنگام بیدار شدن از خواب تجربه می‌شود یا کودک را از خواب بیدار می‌کند.
- دردی که هنگام سرفه کردن کودک، عطسه کردن یا کشش سر با حرکت شدید بدتر می‌شود.
- یک سردرد پیشرونده، که در آن درد از خفیف به شدید تغییر می‌کند.
- هر بار که کودک سرش درد می‌کند حالت تهوع یا استفراغ مکرر دارد.
- تغییرات در دید
- تغییرات در شخصیت کودک
- ضعف در پاها، مشکل در حرکت، یا تعادل پاها و بازوها
- صرع یا تشنج
در تمام این موارد باید بلافاصله با پزشک مشورت کنید.
تشخیص سر درد
برای تعیین علت دقیق سردرد و درک میزان مشکل، تشخیص دقیق لازم است. پزشکان سابقه پزشکی کودک را بررسی کرده و معاینه فیزیکی می‌کنند و به دنبال آن آزمایشات خاصی را تجویز می‌کنند. سوالات متداولی که ممکن است یک پزشک بپرسد شامل این موارد است:
- چه زمانی سردرد رخ می‌دهد؟
- در هنگام سردرد کدام قسمت از سردرد دارد؟
- سردرد چه مدت طول می‌کشد؟
- آیا از ناحیه سر آسیب دیده یا ضربه دیده‌اید؟
- آیا تغییری در الگوی خواب یا غذا خوردن ایجاد شده است؟
- آیا وضعیت خاص بدن باعث تحریک سردرد می‌شود یا آن را کاهش می‌دهد؟
- آیا کودک مشکل خواب دارد؟
- آیا علائم استرس عاطفی یا روانی وجود دارد؟
- آیا کودک قادر است بدون تقلا، راحت از دور بخواند؟
- آیا سردرد با استفراغ یا فوتوفوبی همراه است؟
در صورت لزوم، پزشک ممکن است آزمایش‌های عصب شناختی را برای تشخیص سردردهای اولیه توصیه کند. سایر آزمایشات تشخیصی که در زیر ذکر شده است، ممکن است برای سردردهای ثانویه توصیه شود.
- تیزی بینایی و فوندوس برای تعیین بینایی و فشار داخل چشم
- ام آر آی مغز در تشخیص هرگونه ناهنجاری ساختاری مغز و سینوس‌ها کمک می‌کند
- ام آر آی به بررسی رگ‌های خونی مغز کمک می‌کند
- سی تی اسکن به تشخیص هر تومور، آنوریسم، مشکلات عصبی یا ناهنجاری در مغز کمک می‌کند
- پلی سومنوگرافی
- معمولاً برای تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای پزشکی مانند مننژیت، آنسفالیت و ضربه به نخاع پونکسیون کمری توصیه می‌شود.
درمان سر درد در کودکان
درمان سردرد نیز به علت ایجاد آن بستگی دارد:
- سن کودک
- نوع و میزان سردرد
- سابقه پزشکی کودک
- تحمل کودک به داروهای خاص، روشهای درمانی و تغییر در سبک زندگی
روشهای درمانی از کمپرس سرد، استراحت و داروهای بدون نسخه (OTC) گرفته تا داروهای تجویز شده، تغییر در سبک زندگی و روشهای درمانی از جمله گزینه‌های دیگر است.
- استراحت تمام چیزی است که کودک ممکن است در صورت بروز سردرد به دلیل استرس یا فشار، یا سردردهای تنشی به آن نیاز داشته باشد.
- داروهای ضد درد بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند سردرد را در کودکان تسکین دهند. از دادن آسپرین به کودک خودداری کنید. قبل از دادن داروهای ضد درد باید با پزشک صحبت کنید.
- از داروهای تجویزی می‌توان برای درمان سردردهای شدید ناشی از میگرن استفاده کرد. تریپتان‌ها که معمولاً برای درمان میگرن تجویز می‌شوند، برای کودکان با سن بیشتر ایمن و موثر است. این داروها درد را تسکین می‌دهند و علائمی مانند حالت تهوع و استفراغ را کنترل می‌کنند. گاهی اوقات، استفاده بیش از حد از داروها یا واکنش بدن به دارو نیز می‌تواند باعث سردرد شود. بنابراین اطمینان حاصل کنید که قبل از دادن هر دارویی به کودک با پزشک مشورت کنید.
- اگر یک مشکل روانشناختی مانند افسردگی یا اضطراب باعث سردرد شود، ممکن است درمان‌های جایگزین توصیه شود.
- برای مقابله با مشکلات اضطرابی می‌توان از روشهای درمانی ریلکسیشن مانند یوگا، ورزش‌های تنفسی و مدیتیشن استفاده کرد.
- درمان شناختی رفتاری ممکن است برای کمک به کودک در کنار آمدن با استرس روزمره و کنار آمدن مثبت با موقعیت‌های استرس‌زا توصیه شود.
- آموزش بیوفیدبک یکی دیگر از روشهای درمانی است که به کودک می‌آموزد برخی از واکنشهای بدنی مانند تنش عضلانی، ضربان قلب و فشار خون را کنترل کند تا با درد مقابله کند. هدف کمک به کودک در کنترل سیستم عصبی خودکار یا غیرارادی است. این آموزش معمولاً با روشهای درمانی آرامش بخشی همراه است.
- برای تسکین سردردهای تنشی می‌توان از روشهای درمانی جایگزین مانند طب سوزنی و ماساژ نیز استفاده کرد.
- مکمل‌های غذایی مانند منیزیم، ریبوفلاوین و یک ترکیب ویتامین مانند به نام کوآنزیم Q 10 می‌تواند تعداد روزهایی را که فرد مبتلا به میگرن است در یک سال کاهش دهد.
قبل از استفاده از مکمل‌ها، داروهای بدون نسخه و سایر روشهای درمانی برای کودک، با پزشک کودک خود صحبت کنید.
چگونه می‌توان از سر درد در کودکان جلوگیری کرد
هنگامی که الگوهای غذا خوردن یا خواب تغییر کند، ممکن است باعث سردرد یا تکرار آن شود. پزشکان این روش‌ها را برای جلوگیری از سر درد در کودکان پیشنهاد می‌کنند:
- حتی جوانان را به خوابیدن در ساعت منظم وادار کنید.
- به کودکان یا جوانان اجازه ندهید یک ساعت قبل از خواب از صفحه نمایش استفاده کنند.
- برای کمک به تسکین استرس و اضطراب، کودکان را به انجام فعالیت بدنی منظم تشویق کنید.
- برای کاهش اضطراب و استرس از تکنیک‌های مدیریت استرس استفاده کنید.
- اطمینان حاصل کنید که کودکان غذاهای سالم می‌خورند و همه وعده‌های غذایی را می‌خورند.
- به بچه‌ها یک بطری آب قابل استفاده مجدد بدهید تا همراه آنها باشد تا از کم آبی بدن جلوگیری کند.
- قبل از شروع سردرد برای شناسایی عوامل محرک، یادداشتی از فعالیت‌ها و خوراکی‌هایی که مصرف کرده‌اید با خود داشته باشید.
- به کودکان اهمیت سلامتی، از جمله رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و خواب با کیفیت را بیاموزید.