درمان بی‌اختیاری ادرار با تقویت عضلات لگن، دارو و تغییر برخی عادتها

بی‌اختیاری ادرار، شرایطی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود دچار آن می‌شوند. وقتی فردی دچار مشکل بی‌اختیاری ادرار می‌شود، ممکن است دچار مشکلاتی در کنترل مثانه و نشت و چکه کردن ادرار خود شود. این نشت ادرار اغلب غیرقابل کنترل است و می‌تواند تأثیرات منفی بر زندگی فرد داشته باشد.

دلایل بسیار مختلفی وجود دارد که ممکن است دچار بی‌اختیاری ادرار شوید. این دلایل شامل: عفونت در مجرای ادراری، بارداری، عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی داروها، دیابت، ام اس، بزرگ شدن پروستات، نوشیدن مایعات فراوان و سایر عوامل دیگر می‌شوند.

بسته به علت، درمان بی‌اختیاری ادرار می‌تواند برای هر فردی متفاوت باشد. به طور کلی ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، مصرف برخی داروها، تقویت عضلات کف لگن، بیوفیدبک تراپی و در نهایت جراحی، از جمله درمان‌های اصلی برای بی‌اختیاری ادرار محسوب می‌شوند.

علت بی‌اختیاری ادراری

دلایل مختلفی وجود دارد که می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار در شما شوند. این علت‌ها ممکن است در زنان و مردان متفاوت باشند. برخی از این دلایل، یک سری شرایط و بیماری‌های موقتی هستند که معمولاً پس از درمان آن‌ها، بی‌اختیاری ادراری نیز از بین می‌رود. بی‌اختیاری می‌تواند به دلیل بیماری‌های طولانی مدت (مزمن) ایجاد شود. وقتی به دلیل ابتلا به یک بیماری مزمن دچار مشکلات بی‌اختیاری ادرار شوید، این معمولاً مشکلی خواهد بود که باید آن را برای مدت زمان طولانی‌تری مدیریت کرد. بیماری‌های مزمن معمولاً حتی با درمان برطرف نمی‌شوند. بی‌اختیاری ادراری ممکن است به مرور زمان به عنوان علامتی از بیماری مزمن شما نیاز به کنترل داشته باشد.

دلایل موقت یا کوتاه مدت برای بی‌اختیاری ادرار می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• عفونت‌های مجاری ادراری: عفونت داخل مجاری ادراری (مجرای ادراری، میزنای، مثانه و کلیه‌ها) می‌تواند باعث درد شود و نیاز شما به دفع ادرار را در دفعات بیشتر افزایش دهد. پس از درمان، این نیاز به دفع مکرر ادرار معمولاً از بین می‌رود.
• بارداری: در دوران بارداری، رحم شما به خاطر منبسط شدن، به مثانه فشار بیشتری وارد می‌کند. بیشتر زنانی که در دوران بارداری دچار مشکل بی‌اختیاری ادراری می‌شوند، متوجه می‌شوند که این مشکل در طی چند هفته بعد از زایمان از بین می‌رود.
• داروها: بی‌اختیاری ادراری می‌تواند از عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی از داروها باشد از جمله دیورتیک ها (داروهای مدر) و داروهای ضد افسردگی.
• نوشیدنی‌ها: برخی نوشیدنی‌ها هستند – مانند قهوه و الکل – که می‌تواند شما را مجبور به دفع ادرار در دفعات بیشتری کنند. اگر مصرف این نوشیدنی‌ها را متوقف کنید، نیاز مکرر به ادرار در شما کاهش می‌یابد.
• یبوست: یبوست مزمن (مدفوع سخت و خشک) می‌تواند شما را دچار مشکلاتی در کنترل مثانه کند.

دلایل مزمن یا طولانی مدت بی‌اختیاری ادراری می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• مشکلات و اختلالات کف لگن: مشکلاتی در عضلات کف لگنتان می‌تواند بر عملکرد اعضای بدن از جمله مثانه تأثیر بگذارد.
• سکته مغزی: سکته مغزی می‌تواند شما را دچار مشکلاتی در کنترل عضلات کند. این عضلات می‌تواند شامل ماهیچه‌هایی باشد که دستگاه ادراری شما را کنترل می‌کنند.
• دیابت: در صورتی که به دیابت مبتلا هستید، بدن شما ادرار بیشتری تولید می‌کند. این افزایش در مقدار ادرار می‌تواند باعث نشت و بی‌اختیاری ادراری شود. علاوه بر این، نوروپاتی محیطی می‌تواند عملکرد مثانه را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
• یائسگی: یائسگی، یکی از دیگر از تغییراتی است که در بدن زنان رخ می‌دهد که در این زمان سطح هورمون‌ها به سرعت تغییر می‌کند و عضلات کف لگن نیز ضعیف می‌شوند – مشکلی که با بالا رفتن سن نیز اتفاق می‌افتد.
• مولتیپل اسکلروزیس (ام اس): اگر به بیماری ام اس  مبتلا هستید، ممکن است دچار اختلال در کنترل مثانه و در نتیجه بی‌اختیاری و نشت ادراری شوید.
• بزرگ شدن پروستات: وقتی پروستات بزرگ‌تر از حد طبیعی باشد، می‌تواند مسائلی را در کنترل مثانه ایجاد کند. این شرایط را هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا BPH نیز می‌نامند.
• بعد از جراحی برای سرطان پروستات: در طی جراحی برای سرطان پروستات، عضله اسفنکتر گاهی اوقات آسیب می‌بیند که این امر منجر به بی‌اختیاری استرسی می‌شود.

علائم بی‌اختیاری ادراری چیست؟

نشانه‌ی اصلی بی‌اختیاری، نشت ادرار است. این می‌تواند شامل قطره‌قطره ریختن دائمی ادرار یا نشت گاه‌به‌گاه ادرار باشد. اگر بی‌اختیاری داشته باشید، ممکن است مقدار زیادی یا مقدار کمی ادرار نشت کند. این نشت کردن ادرار را ممکن است به دلایل مختلفی تجربه کنید – که اغلب به نوع بی‌اختیاری شما بستگی دارد، ازجمله در زمان:

• ورزش کردن.
• سرفه کردن.
• خنده.
• عطسه.
• نیاز به ادرار کردن دارید، اما نمی‌توانید به‌موقع به توالت برسید.
• برای ادرار کردن باید نیمه شب بیدار شوید (شب ادراری).

درمان بی‌اختیاری ادرار

درمان‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای بی‌اختیاری آن‌ها را امتحان کنید. هر کدام از این گزینه‌های درمانی، جنبه‌های مثبت و منفی خود را دارند که پزشک در مورد آن‌ها با شما خواهد کرد.

داروهایی برای درمان بی‌اختیاری

تعداد بسیار کمی دارو وجود دارد که می‌تواند به بهبود بی‌اختیاری ادراری کمک کنند. برخی از این داروها باعث پایدار کردن انقباضات عضلانی می‌شوند که منجر به بروز مشکلاتی ناشی از مثانه بیش فعال می‌شوند. سایر داروها در واقع عکس این اثر را انجام می‌دهند – یعنی ماهیچه‌ها را شل می‌کنند تا بتوانید مثانه‌تان را کاملاً خالی کنید. درمان‌های جایگزین هورمون نیز – که اغلب شامل جایگزینی استروژنی می‌شوند که در دوران یائسگی کاهش یافته است – می‌توانند به عملکرد طبیعی مثانه کمک کنند.

در بسیاری از موارد، داروها برای بازگرداندن عملکرد طبیعی به مثانه بسیار خوب عمل می‌کنند. پزشک دارویی متناسب با نیازهای خاص شما را با دقت انتخاب خواهد کرد. پزشک غالباً از دوز پایین دارو، درمان را شروع کرده و سپس آن را به آرامی افزایش می‌دهد. این کار به منظور امتحان کردن اثر دارو و کاهش خطرات ناشی از عوارض جانبی و پیگیری میزان کارایی دارو برای درمان بی‌اختیاری در بیمار انجام می‌شود.

داروهای پرکاربردی که می‌توان آن‌ها را برای درمان بی‌اختیاری استفاده کرد، عبارت‌اند از:

• اکسی بوتینین (®Ditropan)، اکسی بوتینین XL (Ditropan ®XL)، اکسی بوتینین TDDS (Oxytrol®).
• تولترودین (®Detrol).
• سلیفناسین (®Vesicare).
• فسوترودین (Toviaz®).
• داریفناسین (®Enablex).
• تروسپیوم (Sanctura XR®).
• داروهای ضد افسردگی – ایمی پرامین (نورفرانیل، تیپرامین، تروفرانیل).
• میرابگرون (Myrbetriq®)

تغییراتی در سبک زندگی برای کنترل مشکل بی‌اختیاری ادراری

گاهی اوقات، ایجاد تغییراتی را می‌توان در زندگی روزمره‌تان ایجاد کنید که در واقع می‌تواند به بی‌اختیاری شما کمک کند.

تغییراتی را که می‌توان در سبک زندگی برای کمک به بهبود مشکل بی‌اختیاری ایجاد کرد، می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• تخلیه مثانه در یک برنامه منظم. این کار را به‌اصطلاح ادرار کردن سروقت می‌گویند – روشی برای رفتن به دستشویی طبق یک برنامه منظم به جای انتظار برای احساس نیاز به دفع ادرار.
• تخلیه مثانه قبل از فعالیت‌های بدنی. اگر قصد ورزش یا انجام هر گونه فعالیت بدنی را دارید، برای جلوگیری از نشت ادرار، قبل از شروع فعالیت مثانه خود را تخلیه کنید.
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین. اگر نیاز به جابه‌جا کردن و حمل جسم بزرگی دارید، از یک نفر دیگر بخواهید تا به شما کمک کند.
• انجام تمرینات منظم کگل برای تقویت عضلات کف لگن.
• از نوشیدن کافئین یا مایعات زیاد قبل از پرداختن به یک فعالیت خودداری کنید. اگر شب‌ها دچار تکرر ادرار یا نشت و بی‌اختیاری می‌شوید، بهتر است از خوردن نوشیدنی درست قبل از خواب خودداری کنید.
• استفاده از پد یا پوشک در لباس زیر و محصولاتی که برای گرفتن هر گونه نشت ادرار طراحی شده‌اند نیز می‌تواند یک روش مفید برای کنترل بی‌اختیاری باشد. این محصولات را معمولاً می‌توان در لباس‌های زیر خود بپوشید بدون اینکه کسی متوجه شود و این کار به شما اطمینان می‌دهد که ادرار از لباس‌هایتان نشت نخواهد کرد.
• تمرین و آموزش مثانه برای کمک به طولانی‌تر شدن مدت زمان نگه داشتن ادرار در مسیر رفتن به دستشویی. هدف از آموزش مثانه این است که سعی کنید بین هر دفع ادرار هر بار کمی بیشتر صبر کنید تا قدرت عضلاتتان افزایش یابد.
• حفظ وزن بدن در محدوده‌ی متناسب. داشتن اضافه وزن می‌تواند یکی از دلایل بی‌اختیاری باشد. با داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش می‌توانید خطر بی‌اختیاری را کاهش دهید.

درج واژینال

وسایلی نیز وجود دارد که می‌توانید برای کمک به بی‌اختیاری‌تان، از آن‌ها در خانه استفاده کنید. یکی از دستگاه‌هایی که بدون نسخه پزشک قابل تهیه است و می‌توانید خودتان از آن استفاده کنید، درج واژینال (Vaginal insert) است. این وسایل در واژن قرار می‌گیرند که می‌توانند مجرای ادرار را فشرده کرده و به کاهش بی‌اختیاری استرس در زنان کمک کنند.

فیزیوتراپی برای درمان بی‌اختیاری ادرار

در فیزیوتراپی، به جای درمان کردن علائم، علل زمینه‌ای و ریشه‌ای بی‌اختیاری ادرار را برطرف می‌کنند. عدم کنترل مثانه در واقع از عدم کنترل عضلات زیر مثانه ناشی می‌شود. این عضلات که در کف لگن قرار دارند، به شکل کاسه‌ای برای حمایت از مثانه، راست روده و دیگر اندام‌های حیاتی بدن درمیایند.

در ادامه، روند درمان بی‌اختیاری ادرار از طریق فیزیوتراپی توضیح داده می‌شود:

تشخیص

یک فیزیوتراپیست، ارزیابی اولیه‌ای را برای تعیین نوع بی‌اختیاری ادرار و علت اصلی آن انجام می‌دهد. بی‌اختیاری ادراری انواع مختلفی دارد، از جمله: بی‌اختیاری ادراری استرسی، فوریتی، مختلط و عملکردی، بی‌اختیاری استرسی، نوعی است که با افزایش فشار بر مثانه، مقداری ادرار نشت می‌کند. بی‌اختیاری فوریتی ناشی از اسپاسم عضلات مثانه است و می‌تواند به ندرت هر 15 تا 20 دقیقه باعث نشت ادرار شود. بی‌اختیاری مختلط، ترکیبی از این دو نوع قبلی است. بی‌اختیاری عملکردی (سرریزی) زمانی اتفاق می‌افتد که شما نتوانید به‌موقع دستشویی بروید و می‌تواند ناشی از مسائلی مانند تحرک محدود یا زوال عقل (دمانس) باشد. هنگامی که فیزیوتراپیست تشخیص داد که شما به کدام نوع بی‌اختیاری دچار هستید، وی می‌تواند درمانی را از طریق تمرینات کف لگن توصیه کند یا به شما کمک کند تا تصمیم بگیرید که آیا لازم است به پزشک مراجعه کنید یا خیر.

شروع درمان فیزیوتراپی

اگرچه عضلات کف لگن نقش مهمی در کنترل مثانه دارند، اما بسیاری از افراد از نقش آن‌ها اطلاعی ندارند و این عضلات می‌توانند به راحتی ضعیف شوند. خبر خوب این است که این عضلات مانند هر عضله دیگر نیز می‌توانند با تمرین مناسب تقویت شوند. فیزیوتراپیست شما با شناسایی عضلات خاصی که به تقویت نیاز دارند و اینکه کدام تمرینات کف لگن برای شما بهتر است یا خیر، یک برنامه درمانی فردی ایجاد می‌کند. او به شما یاد می‌دهد که چگونه این عضلات را در بدن خود بیابید و شما را به تمرینات مناسب راهنمایی می‌کند. به همین ترتیب، فیزیوتراپیست می‌تواند روش‌هایی برای جلوگیری از نشت ادرار هنگام عطسه کردن، خندیدن یا ورزش کردن به شما آموزش دهد. درست مثل هر نوع تمرین قدرتی، با رشد عضلات و بازگشت به سطح قدرت و کشش قبلی، شروع به مشاهده نتایج مطلوبی خواهید کرد.

برخی از متخصصین فیزیوتراپی، علاوه بر آموزش ورزش‌های مناسب برای تقویت عضلات کف لگن، بیوفیدبک تراپی و یا تحریک الکتریکی را نیز برای درمان بکار می‌برند.

بیوفیدبک هنگامی که همراه با تمرینات کگل استفاده شود، به افراد کمک می‌کند تا آگاهی از عملکرد عضلات لگن و کنترل خود را به دست آورند. در تحریک الکتریکی کف لگن، پالس‌های الکتریکی خفیف باعث تحریک انقباضات عضلانی می‌شوند.

چگونه تمرینات کگل را انجام دهم؟

تمرینات کگل یک روش ساده برای بالا بردن قدرت در عضلات کف لگن است. این تمرینات با بلند کردن، نگه داشتن و سپس شل کردن عضلات کف لگن انجام می‌شود. با توقف جریان ادرار در اواسط ادرار، می‌توانید این عضلات را پیدا کنید. این کار را فقط تا زمانی انجام دهید که یاد بگیرید چگونه ماهیچه‌های مورد نظر را پیدا کنید – متوقف کردن جریان ادرار در اواسط جریان برای مدت طولانی کار درستی نیست.

وقتی می‌خواهید تمرینات کگل را انجام دهید، از همان ابتدا شروع کنید فقط چند ثانیه عضلاتتان را نگه دارید. با گذشت زمان می‌توانید به آرامی با کشش‌های طولانی و طولانی‌تری برای محکم نگه داشتن عضلات، این تمرین را ادامه دهید.

برخلاف انواع دیگر تمرینات، هیچ کس نمی‌تواند تشخیص دهد که شما در حال انجام تمرینات کگل هستید. تمرین کگل را در چندین ست (یک ست از 10 تمرین تشکیل شده است) دو بار در روز انجام دهید.

روش‌های دیگر و جراحی برای درمان بی‌اختیاری

اگر سایر گزینه‌های درمانی غیرتهاجمی نتوانسته‌اند بی‌اختیاری شما را درمان کنند، روش‌های مختلفی وجود دارد که ممکن است پزشک معالج به شما پیشنهاد دهد. این روش‌ها می‌توانند شامل تزریق ساده تا جراحی‌های پیچیده‌تر باشند. پزشک شما با توجه به نوع بی‌اختیاری و علائم شما، در مورد بهترین گزینه روش درمانی با شما صحبت خواهد کرد.

روش‌های درمان بی‌اختیاری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تزریق عامل حجم دهنده: این گزینه درمانی شامل تزریقی است که معمولاً برای زنان مبتلا به بی‌اختیاری استرسی استفاده می‌شود. در این روش یک ماده دائمی به داخل مجرای ادرار شما تزریق می‌شود تا به افزایش سایز پوشش مجرای ادرار کمک کند.
• تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس): ممکن است بوتاکس را به عنوان یک درمان زیبایی تصور کنید، اما این ماده همچنین می‌تواند برای شل کردن عضلات بدن مورد استفاده قرار گیرد. پزشک شما ممکن است تزریق بوتاکس را برای مثانه شما انجام دهد تا عضلات آن را شل کند – در نتیجه به بی‌اختیاری کمک می‌کند. این درمان دائمی نیست و باید هر چند وقت تکرار شود.
• دستگاه‌های مدولاسیون عصبی: می‌توان پیس میکرهایی را که اعصاب را برای بهبود کنترل مثانه تحریک می‌کنند کاشت. علاوه بر این، می‌توان عصبی واقع در نزدیکی مچ پا را تحریک کرد تا کنترل مثانه بهتر صورت بگیرد.
• جراحی‌های اسلینگ: جراحی اسلینگ برای درمان بی‌اختیاری ادرار در زنان و مردان انجام می‌شود. در زنان، معمولاً یا از یک ماده مصنوعی یا از نواری از بافت بدن خودتان برای محافظت پشتیبانی از کانال مجرای ادراری استفاده می‌شود.
• اسفنکتر ادراری مصنوعی: این وسیله‌ای است که برای مردان مبتلا به بی‌اختیاری استرسی استفاده می‌شود که هنگام ادرار نکردن، دور مجرای پیشاب بسته می‌شود. به‌طورمعمول از این وسیله برای جلوگیری از نشت ادرار بعد از جراحی سرطان پروستات استفاده می‌شود.