سکنه مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که خون‌رسانی به بخشی از مغز دچار اختلال شده یا به‌شدت کاهش می‌یابد. در نتیجه بافت مغز دچار کمبود اکسیژن و مواد مغذی می‌گردد. ظرف چند دقیقه سلول‌های مغز از بین خواهند رفت. سکته مغزی یک‌فوریت اورژانسی محسوب می‌شود. اقدام و درمان فوری برای افراد حیاتی است. اقدام فوری می‌تواند آسیب سلول‌های مغزی و عوارض احتمالی آن را کاهش دهد.
در کلینیک ما، پزشکان بر اساس سن، سلامت عمومی و میزان ناتوانی ناشی از سکته مغزی، مناسب‌ترین برنامه درمانی را تنظیم خواهند نمود. آن‌ها به‌دقت شیوه زندگی، علایق، اولویت‌ها و در دسترس بودن اعضای خانواده یا دیگر مراقبان را در برنامه‌های درمانی شما در نظر خواهند گرفت. از جمله سایر خدمات کلینیک امید به بیماران سکته مغزی اعزام پزشک متخصص به منزل و در صورت نیاز اعزام تیم توانبخشی، فیزیوتراپ و کار درمان به منزل بیمار است. جهت کسب اطلاعات بیشتر و همچنین رزرو وقت ملاقات لطفا با کلینیک تماس حاصل فرمایید. همچنین جهت مراجعه به متخصصین ما در کلینیک فوق تخصصی درد و ستون فقرات در روزهای سه‌شنبه از ساعت 9 الی 15 می‌توانید با شماره 09128444990 تماس بگیرید.
فهرست مطالب
علائم
اگر فکر می‌کنید شما و یا فرد دیگری دچار سکته مغزی شده است، علائم زیر را مدنظر داشته باشید:
- اختلال در صحبت کردن و یا درک محیط
- فلج یا بی‌حس شدن صورت، دست‌ها و یا پاها
- اختلال بینایی در یک چشم یا هردو
- سردرد
- مشکل در راه رفتن
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم بالا را مشاهده نمودید، فوراً به پزشک مراجعه کنید، حتی اگر این علائم نوسان داشته و یا ناپدید شوند.
علل
سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که خون‌رسانی به سلول‌های مغز متوقف یا کاهش می‌یابد. این امر باعث می‌شود سلول‌های مغزی دچار کمبود اکسیژن و مواد مغزی گردند، درنتیجه سلول‌ها در معرض مرگ سلولی قرار می‌گیرند.
سکته مغزی می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- مسدود شده یک شریان (سکته ایسکمیک)
- نشت و یا پارگی یک رگ خونی (سکته هموراژیک)
- برخی افراد ممکن است تنها به‌صورت موقت اختلالی در جریان خون مغز آن‌ها رخ دهد (حمله ایسکمیک گذرا یا TIA).
سکته ایسکمیک
شایع‌ترین انواع سکته ایسکمیک عبارت‌اند از:
- سکته مغزی ترومبوتیک
- سکته مغزی آمبولیک
سکته هموراژیک
سکته هموراژیک یا خونریزی مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز دچار نشت یا پارگی می‌شود. در اثر شرایط مختلفی که در پی آن رگ‌های خونی آسیب بینند، خونریزی مغزی می‌تواند ایجاد شود.
سکته ایسکمی گذرا (TIA)
علائم سکته خفیف مغزی نیز همانند علائم سکته مغزی می‌باشد. اختلال موقت خون‌رسانی در بخشی از مغز می‌تواند موجب سکته خفیف مغزی شود که معمولاً کمتر از 5 دقیقه طول خواهد کشید. ممکن است در اثر وجود یک لخته خون و یا تجمع ذرات تجمع یافته، مسیر جزیان خون در بخشی از مغز مسدود گردد.
عوامل خطرساز
عوامل خطرساز مربوط به سبک زندگی
- اضافه‌وزن یا چاقی
- عدم فعالیت فیزیکی
- نوشیدن زیاد الکل
- استفاده از مواد مخدر مانند کوکائین و متآمفتامین
عوامل خطرساز پزشکی
- فشارخون بالا
- سیگار کشیدن و یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار به‌صورت ثانویه
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه انسدادی خواب (یک اختلال خواب است که در آن سطح اکسیژن به‌طور متناوب در طول شب کاهش می‌یابد)
- بیماری‌های قلبی عروقی (ازجمله نارسایی قلبی، بیماری‌های قلبی، عفونت قلب یا ضربان غیرطبیعی قلب)
دیگر عوامل خطرساز مرتبط با سکته مغزی عبارت‌اند از:
- ژنتیک. سابقه خانوادگی سکته مغزی، حمله قلبی یا حمله ایسکمی گذرا، می‌تواند شانس سکته مغزی را افزایش دهد.
- سن. سن 55 سالگی یا بیشتر.
- نژاد. آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار نسبت به نژادهای دیگر بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند.
- جنسیت. مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند.
عوارض
- فلج شدن یا از دست دادن قدرت حرکت ماهیچه‌ها
- مشکل در صحبت کردن یا بلع
- از دست دادن حافظه و یا اختلال در تفکر
- مشکلات عاطفی
- درد
- تغییر در رفتار و کاهش توانایی مراقبت از خود
تشخیص
- معاینه فیزیکی
- آزمایش خون
- سی‌تی‌اسکن (CT)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام.آر. ای (MRI)
- سونوگرافی کاروتید
- آنژیوگرام مغزی
- اکوکاردیوگرام
- اکوکاردیوگرام از طریق مری
درمان
درمان اورژانسی سکته مغزی و بهبودی پس از درمان سکته مغزی بستگی دارد که آیا فرد دچار یک سکته مغزی ایسکمیک (مسدود شدن یک شریان) که شایع‌ترین نوع سکته می‌باشد شده است و یا دچار یک سکته هموراژیک (خونریزی داخل مغز) گردیده است.
سکته مغزی ایسکمیک
برای درمان سکته مغزی، پزشکان باید به سرعت جریان خون را به مغز بازگردانند.
درمان اضطراری از طریق داروها. درمان با داروهای حل‌کننده لخته خون باید در عرض 3 ساعت یا زودتر انجام بپذیرد، اگر به‌صورت تزریق داخل وریدی باشد بهتر است. این تزریق هر چه زودتر انجام شود به نفع بیمار ست. ممکن است به فرد مبتلا داروهای زیر داده شود:
- آسپرین
- داروی داخل وریدی “فعال‌کننده بافتی پلاسمینوژن (TPA)”
اقدامات اورژانسی. گاهی اوقات پزشکان برای درمان سکته مغزی ایسکمیک باید از روش‌های دیگری بهره بگیرند، این روش‌ها بستگی به شرایط بیمار و نوع لخته خون دارد. این اقدامات باید به‌صورت اورژانسی در اسرع وقت برای بیمار صورت بپذیرد:
- انتقال داروها به‌طور مستقیم به مغز
- حذف لخته خون به‌صورت فیزیکی
روش‌های دیگر. گاهی اوقات پزشکان برای جلوگیری از سکته مغزی روش‌های زیر را توصیه می‌کنند. گزینه درمانی بسته به وضعیت شما متفاوت خواهد بود:
- اندآرترکتومی کاروتید. در یک اندآرترکتومی کاروتید، جراح پلاک‌های تشکیل‌شده را از سرخرگ‌هایی که در هر طرف گردن (شریان‌های کاروتید) به سمت مغز می‌روند، خارج می‌کند.
- آنژیوپلاستی و استنت. در آنژیوپلاستی، جراح به شریان کاروتید شما دسترسی پیدا خواهد کرد که این کار اغلب از طریق سرخرگ کشاله ران انجام می‌شود. از طریق این سرخرگ جراح به‌راحتی و با خیال راحت می‌تواند به شریان کاروتید در گردن دسترسی داشته باشد. پس‌ازآن به کمک یک بالن مخصوص رگ‌های تنگ‌شده، گشاد می‌شوند و پس‌ازآن برای حمایت از عروق و باز ماندن مسیر جریان خون یک استنت (فنر) داخل رگ کار گذاشته می‌شود.
سکته هموراژیک
درمان اورژانسی سکته هموراژیک بر روی کنترل خونریزی و کاهش فشار مغز تمرکز دارد. برای کمک به کاهش خطرات احتمالی جراحی نیز ممکن است صورت بپذیرد.
اقدامات اضطراری. اگر شما برای جلوگیری از لخته شدن خون، وارفارین (کومادین) و یا داروهای ضد پلاکت مانند کلوپیدوگرل (پلاویکس) مصرف می‌کنید:
- ممکن است برای شما دارو و یا تزریق فراورده‌های خونی تجویز شود.
- همچنین ممکن است داروهای کاهنده فشار مغز (فشار داخل جمجمه) به شما داده شود.
- هنگامی‌که خونریزی در مغز شما متوقف می‌شود، مراقبت‌ها و حمایت پزشکی از شما صورت می‌پذیرد تا خونریزی ایجادشده جذب گردد.
جراحی‌ترمیم رگ‌های خونی. ممکن است برای ترمیم ناهنجاری‌های رگ‌های خونی مرتبط با سکته هموراژیک از عمل جراحی استفاده شود:
- جراحی انسدادی. جراح یک گیره کوچک را در پایه آنوریسم (بزرگ شدن یا بیرون‌زدگی دیواره یک سرخرگ) قرار می‌دهد تا از ورود جریان خون به ناحیه آنوریسم جلوگیری به عمل آورد. این گیره می‌تواند از پاره شدن آنوریسم جلوگیری کند. همچنین می‌تواند از خونریزی مجدد آنورسیمی که به‌تازگی دچار خونریزی شده است، جلوگیری به عمل آورد.
- کویلینگ (آمبولیزاسیون داخل عروقی). یک کاتتر از طریق سرخرگ کشاله ران وارد یکی از شریان‌های بدن می‌شود و به‌آرامی تا مغز هدایت می‌گردد، سپس یک کویل کوچک باز شونده (سیم‌پیچی فنر مانند) وارد آنوریسم می‌شود و فضای آنوریسم را پر می‌کند، درنتیجه جریان خون انوریسم مسدود شده و خون دران ناحیه لخته می‌شود.
- حذف AVM از طریق جراحی. ممکن است جراحان یک AVM (ارتباط غیرطبیعی شريان و وريد) کوچک را اگر قابل دسترس باشد از مغز جدا نمایند. این کار خطر پارگی رگ و سکته هموراژیک را کاهش می‌دهد.
- عمل بای پس داخل جمجمه‌ای. جراحی بای‌پس عروق خونی در داخل جمجمه، در افرادی که جریان خون بخشی از مغزشان ضعیف است و یا دچار ضایعات عروقی پیچیده‌ای مانند آنوریسم می‌باشند، می‌تواند مفید باشد.
- پرتو جراحی استریوتاکتیک. جراحی تشعشعی استریوتاکتیک درمان پیشرفته و کم تهاجمی است که برای ترمیم ناهنجاری‌های عروقی استفاده می‌گردد. در این روش برای ترمیم عروق از تابش پرتوهای چندگانه با تمرکز بسیار بالا استفاده می‌گردد.
بازیابی و توانبخشی سکته مغزی
پس از اقدامات اورژانسی و درمان، مراقبت‌های ویژه و توانبخشی سکته مغزی به افراد کمک می‌کند تا مجدداً قدرت خود را بازیافته و تا آنجا که ممکن است عملکرد و استقلال خود را به دست آورند. اقدام به درمان فوری برای بازتوانی سکته مغزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. عوارض سکته مغزی در افراد به ناحیه درگیر و میزان آسیب‌دیدگی بافت مغز بستگی دارد. توانبخشی سکته مغزی بلافاصله پس از ترخیص بیمار شروع می‌شود. در صورت پایدار بودن بیمار می‌توان برنامه توانبخشی را دو روز پس از سکته مغزی آغاز کرد و آن را در صورت لزوم پس از مرخص شدن نیز ادامه داد.