تاریخ: ۹ اسفند ۱۴۰۲
بی‌حسی در دست و پاها ممکن است یک عارضه‌ی خفیف و موقتی بوده که به‌صورت خود به خودی و یا با کمک روش‌های درمانی خانگی درمان شود. بااین‌حال در برخی موارد، ممکن است بی‌حسی نشانگر یک عارضه‌ی جدی بوده که به درمان پزشکی نیاز داشته باشد.
“خواب‌رفتگی” یک اصطلاح است که به‌طور عمومی برای توصیف حس عجیب در هر بخش از بدن انسان، به ویژه دست‌ها و پاها، استفاده می‌شود. بی‌حسی ممکن است در اطراف دهان یا مناطق دیگری از بدن نیز احساس شود و این حس می‌تواند از مورموری و سوزش تا بی‌حسی کامل نسبت به تحریکات خارجی متغیر باشد. خواب‌رفتگی در برخی مواقع بی‌خطر بوده و به‌طور طبیعی بهبود یابد، به عنوان مثال زمانی که دست به سرما یا گرما فشرده می‌شود و انگشتان بی‌حس می‌شوند. برخی افراد همچنین ممکن است در شرایط استرس و فشار روحی زیاد یا هنگام حملات میگرن، بی‌حسی در دور دهان یا انگشتان تجربه کنند. این حالت هم ممکن است ناشی از مسائل عصبی بوده و با گذر زمان بهبود یافته یا ممکن است به شکل دائمی باقی بماند. بی‌حسی معمولاً همراه با احساس سوزش، درد شدید یا ضعف در دست، پا یا عضلات صورت باشد. این علائم ممکن است به وضعیت موقت یا بیماری جدی اشاره کنند، به توجه به علت ایجاد کنندهٔ آن.
مشکلات فیزیکی
کمبودهای غذایی
یک رژیم غذایی نامناسب که در مورد ویتامین‌های اساسی مثل A، B5، B6، B12 و D و همچنین مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، پتاسیم، سدیم و فسفر دچار کمبود باشد، می‌تواند باعث ایجاد علائمی چون بی‌حسی و مورمور شدن دست و پاها شود. به‌منظور تشخیص این که آیا کمبود غذایی علت ایجاد بی‌حسی است یا نه می‌توان از آزمایش خون استفاده کرد
فشار بر روی اعصاب
خواب‌رفتگی یک احساس شایع در انسان است که معمولاً با سنگین شدن دست و پا همراه بوده و پس از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت در یک حالت، ایجاد می‌شود. این حالت به دلیل فشار بلندمدت بر روی رشته‌های عصبی اتفاق می‌افتد و معمولاً با عوض کردن حالت بدن می‌توان احساس مورمور و سوزن سوزن شدن را از بین برد. فشار مکرر و طولانی بر روی عصب می‌تواند باعث آسیب رسیدن به آن شده و موجب ایجاد یک بیماری جدی با علائمی چون درد و ضعف دست و پاها شود. ازجمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
سندرم تونل کارپال
فشار آمدن به اعصاب مچ دست که در افرادی که به مدت طولانی با صفحه‌کلید کامپیوتر کار می‌کنند و یا افرادی که از دست و مچ خود زائد کار می‌کشند ایجاد می‌شود.
فتق یا سرخوردگی دیسک بین مهره‌ای
در طی این عارضه اعصاب نخاعی تحت‌فشار قرارگرفته و باعث ایجاد درد کف پا و بی‌حسی در کمر، پاها می‌شوند.
تحت‌فشار قرار گرفتن اعصاب در اثر حادثه
هر حادثه یا واقعه‌ای که باعث فشار غیرعادی بر اعصاب شود، ممکن است به آسیب آن‌ها برساند و منجر به بروز علائمی همچون بی‌حسی در دست و پاها شود. برخی از بیماری‌های مرتبط با آسیب عصبی، می‌توانند اعصاب را درگیر کرده و باعث بروز بی‌حسی، ضعف، فلج و یا درد گردند، از جمله بیماری‌هایی چون دیابت، مالتیپل اسکلروزیس و تشنج.
عواملی که گردش خون را کاهش می‌دهند نیز می‌توانند موجب بی‌حسی موقت یا دائم در دست و پاها گردند. قرار گرفتن در معرض دماهای پایین می‌تواند باعث تنگ شدن رگ‌های خونی و در نتیجه بی‌حسی دست‌ها، پاها، بینی و گوش‌ها شود. در افراد مبتلا به سندرم رینود، کاهش گردش خون منجر به بی‌حسی بدن در معرض دماهای پایین می‌شود.
عارضه‌های جدی‌تر ممکن است شامل سکته، انژین و بیماری‌های شریانی محیطی باشند که باعث کاهش شدید جریان خون به سمت مغز، قلب و دیگر اندام‌ها می‌شوند و موجب ضعف، بی‌حسی و گاهی حتی فلج می‌گردد.
بیماری‌های دیگر نیز مثل سموم، نیش حشرات، عفونت‌های ویروسی از قبیل زونا، اعتیاد به الکل و رادیو درمانی می‌توانند باعث بروز بی‌حسی در دست و پاها شوند.
عوامل احساسی و روانی
عوامل روانی نیز می‌توانند موجب بی‌حسی دست و پاها شوند. استرس و اضطراب بیش‌ازحد می‌تواند موجب تنفس بیش‌ازحد شود. تنفس سریع و کم‌عمق، حتی در صورت انجام به مدت چند دقیقه می‌تواند موجب مورمور شدن لب‌ها، دست‌ها و پاها شده و در برخی موارد حتی باعث گرفتگی عضلات و یا غش کردن فرد شود.در برخی از موارد یک حمله‌ی میگرن پس از وقوع بی‌حسی اتفاق می‌افتد. ممکن است این عارضه با سنگین شدن گردن، اطراف دهان و دست و پاها همراه باشد.علل کمتر رایجاز علل دیگر بی‌حسی دست و پاها می‌توان به ایدز، سفلیس و دیگر بیماری‌های خود ایمنی مانند سندرم گیلن باره و سندرم شوگرن اشاره کردد.
مراقبت‌های خانگی
بی‌حسی ایجادشده به دلیل فشار موقتی بر روی اعصاب، کمبود غذایی، تغییر دما و دیگر عارضه‌های موقتی را می‌توان در خانه درمان کرد.
• در برخی مواقع، موارد خفیف بی‌حسی به‌صورت خود به خودی و بدون نیاز به درمان از بین می‌روند.
• تغییر در موقعیت بدن، کشیدن و ماساژ دادن محل دچار خواب‌رفتگی می‌تواند آن اندام را به حالت عادی بازگرداند.
• در مواقعی که بی‌حسی به دلیل سرمای شدید ایجادشده است، استفاده از کمپرس گرم و ماساژ می‌تواند خون را در آن اندام به جریان درآورده و خواب‌رفتگی را درمان کند.
• در موارد کمبود غذایی، بهبود رژیم غذایی و استفاده از مکمل می‌تواند احساس گزگز را از بین ببرد.
• برای موارد خواب‌رفتگی به دلیل حمله‌ی عصبی، تنفس از درون یک کیسه‌ی کاغذی و شل کردن بدن می‌تواند از تنفس بیش‌ازحد، گرفتگی عضلات و بی‌حسی انگشتان جلوگیری کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
خواب‌رفتگی می‌تواند خفیف و موقتی باشد ولی در صورت وجود موارد زیر، باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود:
• عدم توانایی حرکت دادن اندام (فلج) و یا ضعف شدید به همراه مورمور
• آسیب به سر، گردن و یا کمر به همراه بی‌حسی یا خواب‌رفتگی
• بی‌اختیاری در اجابت مزاج
• از دست دادن هشیاری و گیج شدن
• مشکلات کلامی، تغییر در وضعیت بینایی و دشواری در راه رفتن
• درد در ناحیه‌ی سینه
موارد زیر کمتر اورژانسی بوده ولی بااین‌حال دلایل مهمی برای مراجعه به پزشک می‌باشند:
• خواب‌رفتگی و گزگز دست و پاها که به دلیل نامشخص ایجادشده و بیش از یک روز طول بکشد
• دفع مکرر ادرار که می‌تواند نشانه‌ی آسیب نخاعی باشد
• خواب‌رفتگی که به هنگام راه رفتن بدتر می‌شود
• خواب‌رفتگی به همراه احساس درد در گردن، ساعد و انگشتان دست که می‌تواند نشانه‌ی فشار بر روی اعصاب باشد
• وجود احساس خارش ممتد که می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری خود ایمنی باشد
• بی‌حسی همراه با گرفتگی عضلانی، سرگیجه و دیگر علائم غیرعادی
درمان
بریس
در مواردی که گزگز و خواب رفتگی دست و پا خفیف باشد یکی از راه حل‌های مناسب استفاده از بریس برای ثابت نگه داشتن دست و پا است تا از این طریق سوزن سوزن شدن دست کاهش یابد.
فیزیوتراپی
درمان این مشکل بسیار بستگی به درمان علت زمینه‌ای دارد. در صورتی که بی‌حسی در درجه‌ی اول ناشی از یک بیماری باشد، درمان این بیماری آن را از بین می‌برد. به علت گردش خون پایین، فیزیوتراپی ثابت کرده است که در درمان بی‌حسی در دست‌ها و پاها موثر است.
ورزش
تمرینات آرامبخش عصبی به طور گسترده‌ای در درمان بی‌حسی و سوزش دست‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. ورزش با تسهیل گردش خون و حرکت عصبی از آسیب عصبی جلوگیری می‌کند.
در این توالی، ابتدا انگشتان خود را به شکل مشت شل کنید تا شستتان به‌طور کامل باز شود. سپس چین‌های انگشتانتان را بپوشانید، این کار به بهبود گردش خون کمک کرده و فشار و تنش را کاهش می‌دهد. در مرحله دوم، مشت خود را باز کنید و انگشتانتان را صاف کنید تا به سمت سقف اشاره کنند. سپس کف دست خود را به سمت پشت دستتان آرام‌آرام حرکت دهید و چند ثانیه در این حالت بمانید.
در مرحله سوم، انگشت شست خود را از دستتان دراز کنید و در همان حالت نگه دارید. در مرحله چهارم، این حالت را برای چند ثانیه بدون ناراحتی حفظ کنید. در مرحله بعدی، دست خود را باز کنید و کف دستتان را به سمت سقف بگردانید. این حالت که به سوپینیشن یا قرار دادن کف دست رو به بالا معروف است، باعث ایجاد کشش در امتداد مچ دست و ماهیچه‌هایی که از انگشت شست به مچ دست گسترش یافته‌اند، می‌شود.
در مرحله آخر، با دست دیگر خود فشاری را روی انگشت شست اعمال کنید و آن را به سمت پایین بکشید. این توالی تمرینی را می‌توانید ۳ تا ۵ بار در یک مجموعه تکرار کنید.
ماساژ
احساس خارش یا سوزش روی پوست یا مور مور شدن می‌تواند ناشی از مشکلات گردش خون باشد و بنابراین ماساژ درمانی می‌تواند در دوباره بازگرداندن جریان خون به دست‌ها مفید باشد. ماساژ باعث بهبود جریان خون از طریق تحریک خارجی سیستم گردش خون و مایعات لنفاوی می‌شود.
تزریق
در صورتی که گزگز و بی‌حسی دست و پا شدید باشد پزشک از تزریق یک داروی کورتیکواستروئید مثل کورتیزون برای کاهش گزگز و سوزن سوزن شدن استفاده می‌کند. این دارو باعث کاهش ورم و التهاب شده در نتیجه فشار روی عصب کمتر می‌شود. داروهای کورتیکواستروئید خوراکی به اندازه داروی تزریقی کورتیکواستروئید برای حل این مشکل کارایی ندارد.
