فهرست مطالب
تاریخ: ۹ اسفند ۱۴۰۲
بیماری پارکینسون یک اختلال حرکتی تصاعدی و مزمن است، به این معنی که با گذشت زمان علائم آن ادامه پیدا کرده و بدتر می‌شوند. در حدود یک میلیون نفر در ایران مبتلا به این بیماری هستند. علت آن نامعلوم است و در حال حاضر درمانی برای آن وجود ندارد. روش‌های درمان بیماری پارکینسون مانند دارو و فیزیوتراپی تنها برای کنترل علائم بیماری کاربرد دارند. پارکینسون شامل نقص عملکرد و مرگ سلول‌های عصبی حیاتی در مغز به نام نورون‌ها می‌شود. پارکینسون در‌ابتدا بر روی نورون‌ها در ناحیه‌ای از مغز به نام توده سیاه اثر می‌گذارد. برخی از این نورون‌های در حال مرگ دوپامین تولید می‌کنند، ماده‌ای شیمیایی که پیام‌هایی را به بخشی از مغز که مسئول کنترل و هماهنگی حرکات است می‌فرستد. با پیشرفت بیماری پارکینسون میزان دوپامین تولید شده در مغز کاهش می‌یابد و باعث شده تا فرد نتواند حرکات عادی خود را کنترل کند.
نشانه‌ها و علائم بیماری
آنچه بیمار احساس می‌کند و توصیف می‌کند، معمولاً به عنوان علائم بیماری شناخته می‌شود، در حالی که نشانه‌ها توسط افراد دیگر یا پزشکان قابل مشاهده هستند. برای مثال، خواب آلودگی یک علامت است در حالی که گشادگی مردمک چشم نوعی نشانه محسوب می‌شود. هر بیمار به شکل متفاوتی تحت تأثیر مجموعه‌ای از علائم خاص قرار می‌گیرد. همچنین بیماران در مقابل درمان واکنش‌های متفاوتی دارند. گوناگونی علائم نیز بسیار زیاد است. برخی افراد اولین علائم بیماری را با رعشه تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر از مشکلات حفظ تعادل رنج می‌برند. همچنین، در برخی از بیماری‌ها، پیشرفت به سرعت رخ می‌دهد، در حالی که در برخی دیگر این فرآیند به‌طور کندتر اتفاق می‌افتد.
علائم حرکتی اولیه
- برادیکینسیا (آرام شدن حرکت)- حرکات آغاز کننده مانند فردی که قصد بلند شدن از روی صندلی را دارد بسیار دشوار می‌شود. زمان بیشتری نیاز است تا فرد امور خود را انجام دهد. همچنین عدم هماهنگی هم وجود دارد. دشواری کار تنها در انجام حرکت وجود ندارد بلکه برنامه‌ریزی برای حرکت و آغاز آن هم دچار مشکلاتی می‌شود.
- رعشه درحال استراحت- لرزش ابتدا از یک دست شروع می‌شود، مانند عقب و جلو رفتن انگشت شصت یا اشاره. ممکن است رعشه از یک پا یا یک طرف بدن شروع شود. معمولا رعشه در صورت یا فک کمتر رایج است. با این حال، رعشه‌ی شدید در بسیاری از بیماران همیشگی نیست. شرایط دیگری هم وجود دارند که ممکن است رعشه یکی از علائم آنها باشد مانند فلج چندگانه، التهاب مغز و اعتیاد به الکل. بنابراین رعشه لزوما به این معنی نیست که فرد دچار بیماری پارکینسون شده است.
- خشک شدن یا سفتی عضلات- در این حالت انجام امور روزمره با مشکلاتی روبرو می‌شود. مانند بلند شدن از روی صندلی، درازکشیدن، استفاده از حرکات بدن برای اشاره‌کردن، حرکت صحیح انگشتان.
- طرز ایستادن و تعادل- ممکن است هنگام ایستادن دچار عدم ثبات یا اختلال در تعادل و هماهنگی شویم. ترکیب این علائم با برادیکینسیا احتمال افتادن را بسیار افزایش می‌دهد.
علائم حرکتی ثانویه
- تمایل به خم شدن
- گرفتگی
- سرازیر شدن آب از دهان
- کوفتگی
- دست خط بسیار ریز و درهم‌برهم
- نقص در حرکت صحیح (حرکت صحیح انگشتان)
- نقص در هماهنگی حرکات
- حرکات غیر‌ارادی و اختلال کشیدگی طبیعی عضلانی
- فقدان حالت‌های چهره. برخی هنگام صحبت بی توجه به نظر می‌آیند (بدون حرکتی در صورت) برخی دیگر به شکل ثابت خیره می‌مانند و چشمانشان پلک نمی‌زند.
- اختلال عملکرد جنسی
- مشکل در صحبت کردن- فرد مبتلا صدای ملایمی دارد و کلمات به صورت تند یا آهسته بیان می‌شوند. ممکن است هنگام صحبت برخی از کلمات تکرار و یا حذف شوند.
- نارسایی بلع
- دستان بدون حرکت در هنگام راه رفتن
علت بیماری
علائم بیماری پارکینسون ناشی از اختلال و آسیب به سلول‌های عصبی در منطقه‌ای از مغز به نام توده‌ی سیاه ظاهر می‌شود. در این منطقه، سلول‌های دوپامینرژیک مسئول تولید دوپامین هستند. دوپامین به عنوان یک ناقل عصبی شرکت کننده در انتقال پیام‌های مغز برای کنترل و هماهنگی حرکات بدن عمل می‌کند. این ماده به توده‌ی سیاه، جسم مخطط، و مناطق دیگر مغز این امکان را می‌دهد که ارتباطات لازم برای کنترل حرکات را برقرار کند. آسیب به سلول‌های دوپامینرژیک منجر به کاهش تولید دوپامین می‌شود و باعث مشکلات در ارسال پیام‌ها از این قسمت‌های مغز می‌گردد. از بین رفتن چهار پنجم این سلول‌ها باعث ظاهر شدن نشانه‌ها و علائم بیماری پارکینسون می‌شود. کاهش میزان دوپامین باعث شدت بیشتر این علائم می‌گردد.
تشخیص
این آزمایش‌ها ممکن است سفارش بشوند:
- آزمایش خون: برای رد کردن احتمالات دیگر مانند میزان غیرعادی هورمون تیروئید یا مشکلات کبد.
- MRI یا سی‌تی اسکن: برای بررسی علائم سکته یا تومور مغزی. اگر سکته یا تومور مغزی وجود نداشته باشد، MRI یا سی‌تی اسکن بیشتر بیماران مبتلا به پارکینسون عادی است.
- PET (مقطع نگاری با نشر پوزیترون) این آزمایش تصویرنگاری قادر است تا گاهی‌اوقات کاهش دوپامین در مغز را تشخیص دهد. از آنجایی که اسکن PET پرهزینه است و در همه‌ی بیمارستان‌ها وجود ندارد نمی‌توان آن را گزینه‌ی در دسترسی به حساب آورد. PET یک تکنیک تصویر‌برداری بسیار تخصصی است که در آن از رادیواکتیو برای ایجاد تصاویر رنگی سه‌بعدی از مواد موجود در داخل بدن استفاده می‌شود. از طریق اسکن PET می‌توان اطلاعاتی راجع به شیمی بدن بدست آورد که در تصویر برداری‌های دیگر وجود ندارد.
برای تشخیص، بیمار باید حداقل از چهار علامت مهم بیماری دوتای آنها را داشته باشد تا متخصص اعصاب بتواند صحت بیماری را بدرستی تایید کند. چهار علائم مهم بیماری شامل:
- رعشه یا لرزش
- برادیکینسیا (آرام شدن حرکت)
- خشکی دستها، پاها و تنه
- بی‌ثباتی وضعیت- مشکلات تعادل و احتمال افتادن
درمان
داروها
داروهای اصلی مورد استفاده برای پارکینسون شامل:
- لوودوپا
- آگونیست‌های دوپامین
- آپومرفین
- آنتاگونیست گلوتامات
- آنتی کولینرژیک
- بازدارنده‌های کاتکولو متیل ترانسفراز
- بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز
تراپی‌ها
در کلینیک آکادمی راه‌هایی برای کمک به افراد مبتلا به پارکینسون وجود دارد. تراپیست‌های ما برای توصیه روش‌های درمان پارکینسون و تمرین‌های مورد نیاز به بیماران برای داشتن زندگی فعال و سالم آموزش دیده‌اند. آنها بخشی از گروهی هستند که وظیفشان کمک به شما در کنترل بهتر شرایط‌تان است. مهمترین روش‌های درمانی در لیست زیر آمده است:
- کار درمانی
- فیزیوتراپی
- تحریک عمقی مغز
- امواج فراصوت
می‌توانید در مورد هر کدام از این روش‌ها بیشتر بخوانید.
کار درمانی
کاردرمانی به فعال ماندن بیماران دچار پارکینسون کمک می‌کند. کاردرمانی مهارت‌های بیمار را بهبود می‌دهد و متخصص کاردرمانی روش‌های مختلف انجام دادن وظایف گوناگون و شیوه استفاده از وسایل کمکی را به بیمار یاد می‌دهد تا وی بتواند امور روزمره خود را راحت‌تر و به طور رضایت‌بخش انجام دهد. همچنین کاردرمانگر بیمار را در زمینه ایجاد تغییرات مفید در منزل و محل کار راهنمایی می‌کند تا به این ترتیب استقلال وی افزایش یابد.
کاردرمانی در چه شرایطی توصیه می‌شود؟
چنانچه علائم پارکینسون مانع از انجام فعالیت‌های زیر شود، کاردرمانی مفید واقع خواهد شد:
- داشتن بهره‌وری در خانه یا محل کار
- لذت بردن از زندگی، برای مثال گذراندن اوقات فراغت به روشی مفرح و امتحان کردن تفریحات جدید
- امور روزانه و مراقبت از خود، مانند لباس پوشیدن، استحمام، آرایش کردن و غذا خوردن
مزایای کاردرمانی
کاردرمانی معمولاً شامل ارزیابی، درمان و توصیه‌های مفید در زمینه‌های زیر می‌شود:
- خوانا شدن دستخط
- درمان دست و بازو
- تقویت عضلات گردن
- ایجاد تغییرات مفید در خانه
- ارزیابی توانایی بیمار برای رانندگی و تغییر دادن وسیله
- آشپزی و تطبیق دادن وسایل خانه با وضعیت جدید ناشی از بیماری
- تغییر دادن وسایل غذاخوری و آشپزخانه مطابق با شرایط جدید
- یافتن روش‌هایی برای به حداکثر رساندن انرژی
- تغییر دادن رایانه
- تغییر دادن محیط کار و وسایل کار
- ایجاد مهارت‌هایی برای لذت بردن از اوقات فراغت
- استفاده از صندلی چرخدار برقی یا دستی
- استفاده از وسایل سرویس بهداشتی
- کمک به لباس پوشیدن و آرایش کردن
تعداد جلسات کاردرمانی
تعداد جلسات درمان برای تمام بیماران یکسان نیست. متخصص وضعیت بیمار را در جلسه نخست ارزیابی می‌کند و توصیه‌های مفید را ارائه می‌دهد و در جلسات بعد بر روند پیشرفت نظارت می‌کند و طرح درمان را تغییر یا گسترش می‌دهد.
فعالیت‌های هماهنگی حرکات ظریف برای بیماران پارکینسون
به دلیل محدودیت‌هایی که بیماران مبتلا به پارکینسون در هماهنگی حرکات دقیق دارند و از آنجا که این محدودیت‌ها باعث مشکلات در کنترل اشیاء و انجام کارهای کوچک خانگی می‌شوند، متخصصان تربیتی مختلف به بیماران آموزش می‌دهند تا هماهنگی دستها را حفظ و افزایش دهند. در ادامه به توضیح این فعالیت‌ها می‌پردازیم.
جابجا کردن اشیاء در کف دست
- چرخاندن اشیائی مانند توپ طبی، توپ گلف و متر کوچک در کف دست. اشیاء باید در هر دو جهت ساعتگرد و پادساعتگرد چرخانده شود.
- دست را صاف و ثابت نگه دارید و فقط با انگشت‌ها یک شیء کوچک را از کف دست به سمت نوک انگشتان ببرید و سپس به کف دست برگردانید.
از هم جدا کردن انگشتان
- دست و انگشت‌ها را صاف روی میز بگذارید و هر بار یک انگشت را از روی زمین بلند کنید.
- با کنار هم قرار دادن انگشت شست و نوک یکی از انگشتان یک دایره درست کنید.
- دست و انگشت‌ها را صاف روی میز بگذارید، هر انگشت را جداگانه به سمت راست و چپ یا داخل و خارج حرکت دهید.
- حوله یا روبالشی را روی میز بگذارید و کف دست را صاف روی آن بگذارید. سپس هر بار با یک انگشت حوله را جمع کنید.
- تیله بازی یا فوتبال کاغذی
- نواختن پیانو، کیبورد یا هر ساز زهی دیگر
حرکت‌های دینامیک
- خیاطی، بافتنی و بخیه‌دوزی ضربدری
- جواهرسازی یا خاتم‌کاری و منبت‌کاری
- بازی با پیچ و مهره‌های کوچک
- برداشتن اشیاء کوچکی مانند دکمه و سکه از روی میز و کشیدن آنها روی میز
- برداشتن اشیاء کوچک با گیره لباس یا گذاشتن اشیاء روی لبه قوطی کنسرو
فیزیوتراپی
هنگامی که افراد با شرایط بلند مدت مانند بیماری پارکینسون روبه‌رو می‌شوند، فیزیوتراپیست‌ها از تمرینات برای بهبود حرکت آنان استفاده می‌کنند. اگر به مراقبت از فرد مبتلا به پارکینسون مشغول هستید، حتماً به مشاوره یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید. آنها به شما کمک خواهند کرد تا بهبودی فرد بیمار را فراهم کنید و همچنین نکاتی را برای مراقبت از خودتان نیز به اشتراک بگذارند.
فیزیوتراپی چگونه می‌تواند به افراد مبتلا به پارکینسون کمک کند؟
فیزیوتراپ برای پی‌بردن به چگونگی تاثیر پارکینسون بر فرد به معاینه‌ی او می‌پردازد. سپس در کنترل مشکلات و درمان پارکینسون به فرد کمک خواهد کرد.
- تمرین‌هایی را برای افزایش توان ماهیچه‌ها و انعطاف‌پذیری به فرد می‌دهد.
- به فرد کمک کرده تا تناسب اندام خود را حفظ کند.
- در افزایش حفظ تعادل و جلوگیری از افتادن به فرد کمک می‌کند.
- به کاهش درد کمک می‌کند.
تحریک عمقی مغز
روشی جراحی برای درمان برخی از علائم ناتوان کننده‌ی عصبی است. بیشتر این موارد علائم حرکتی ناتوان کننده مانند رعشه، سختی عضلات، آرام حرکت کردن و مشکلات مربوط به راه رفتن است. همچنین از این روش برای درمان اختلال کشیدگی طبیعی عضلانی هم استفاده می‌شود. قبل از عمل، جراح اعصاب با استفاده از MRI و سی‌تی اسکن مکان دقیق جراحی در مغز را معلوم می‌کند. برخی از جراحان از ضبط میکروالکترود استفاده می‌کنند- سیم کوچکی که فعالیت سلول‌های عصبی در ناحیه مورد نظر را نظارت می‌کند تا بتوان محل دقیق فعالیت در مغز را برای جراحی شناسایی کرد. به طور کلی این محل‌ها شامل تالاموس، هسته‌ی زیرتالاموسی و پالیدوم پشتی می‌شوند. احتمال خون‌ریزی و عفونت در اثر قرار دادن محرک در این قسمت‌ها بسیار کم است.
امواج فراصوت
امواج متمرکز فراصوت روشی بدون نیاز به جراحی برای انجام فرآیند زخم زدن و بدون قرار دادن بیمار در معرض امواج مضر تابشی است. پزشک با استفاده از این روش به همراه هدایت تصویری پرتوی متمرکزی از انرژی صوتی را از جمجمه و مغز بیمار عبور می‌دهد تا به وسیله‌ی گرما بخش کوچکی از مغز را مسدود کند. بنابراین بدون آسیب به بافت‌های اطراف بافت مورد نظر را از بین می‌برد. پزشک با استفاده از MRI دماسنج در حین کار با امواج فراصوت قادر خواهد بود که موقعیت و میزان تخریب بافت حرارتی در زمان درست را کنترل کند.
آیا بیماری پارکینسون قابل پیشگیری است؟
دانشمندان براین باورند که علت بیماری پارکینسون شامل عوامل پیچیده‌ی ژنتیکی و قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند سموم، بیماری و آسیب روحی است . از آنجایی که علل دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده است بیماری پارکینسون درحال حاضر قابل پیشگیری نمی‌باشد.
