برخی از بیماری‌ها، اختلالات خواب، سوء استفاده از الکل و داروها، گرفتگی عضلانی و عوامل تغذیه‌ای مثل کافئین همگی میتوانند باعث سردرد بعد از خواب شوند. خواب، سردرد و خلق و خوی فرد توسط ناقل‌های عصبی و نواحی یکسانی از مغز کنترل میشوند. درنتیجه سردردهای بعد از خواب ممکن است با اضطراب و افسردگی همراه باشند. در صورتی که سردردهای صبحگاهی شما را دچار مشکل کرده‌اند زمان بررسی آن‌ها فرا رسیده است.
قبل از اقدام برای پیشگیری از سردرد بعد از خواب لازم است تا برخی از عوامل ایجاد کننده‌ی آن را بدانید. افرادی که دچار سردردهای صبحگاهی میشوند بیش از افراد عادی به اختلالات خواب مبتلا هستند.
چه عواملی باعث بروز سردرد بعد از خواب میشوند؟
سردرد ممکن است در اثر اختلال در خواب REM و یا اختلالات مربوط به غده‌ی هیپوتالاموس ایجاد شود. هیپوتالاموس که در نقطه‌ی حساسی از مغز قرار گرفته است سیکل خواب را تنظیم کرده و به کنترل درد نیز کمک می‌کند البته این غده وظایف دیگری را نیز در بدن به عهده دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که روند به خواب رفتن و یا بیدار شدن از خواب میتوانند در مکانیسم بروز سردرد تاثیرگذار باشند.
علاوه بر اختلالات خواب، بسیاری از مشکلات فیزیکی و ذهنی دیگر نیز میتوانند منجر به بروز سردردهای بعد از خواب شوند.
میگرن
میگرن یک عارضهی مزمن، شایع و ارثی است که باعث سردردهای مکرر میشود. این سردردها بیشتر به هنگام صبح بروز پیدا کرده و باعث بیدار شدن فرد با یک سردرد شدید و ضربان دار میشوند.
برای افرادی که در خطر سردردهای میگرن قرار دارند، کیفیت پایین خواب و یا خوابیدن طولانی مدت میتوانند عاملی برای بروز سردرد باشند. حملات میگرن در مقایسه با سردردهای معمولی بعد از خواب شدت بسیار بیشتری دارند.
تحقیقات نشان داده‌اند که نرسیدن فرد به خواب REM می‌تواند باعث تولید پروتئین‌هایی شود که درد را تحریک کرده و باعث ایجاد میگرن مزمن میشوند. دیگر اختلالات سردرد مثل سردرد هیپنیک یا سردردهای خوشه‌ای ممکن است در طی خواب فرد بروز پیدا کنند.
بی خوابی مزمن
بی خوابی می‌تواند دلیل بروز سردردهای صبحگاهی یا سردرد بعد از خواب باشد. افراد دچار بی خوابی ممکن است برای به خواب رفتن یا حفظ خواب مشکل داشته و یا صبح زود بیدار شده و نتوانند دوباره بخوابند. بی خوابی یکی از عوامل خطر سردردهای تنشی و میگرن است. همچنین بر اساس اعلام انجمن سردرد آمریکا بی خوابی یکی از شایع‌ترین مشکلات در بین بیماران مبتلا به سردرد است.
کمبود خواب در اثر بی خوابی باعث اختلال در ریتم سیرکادین خواهد شد. بی خوابی مزمن بر خلاف بی خوابی حاد بیش از 1 ماه باقی خواهد ماند. با گذشت زمان کمبود خواب مداوم باعث تشدید بی خوابی و سردرد خواهد شد. بی خوابی می‌تواند عوامل خطر مشابه با سردرد داشته باشد که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- افسردگی
- اضطراب
- ورزش کم و چاقی
- سوء استفاده از داروها
بی خوابی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات دیگر نیز باشد. در صورتی که بی خوابی بر روی سلامت ذهنی و فیزیکی شما تأثیر گذاشته است به پزشک مراجعه کنید. برای این عارضه داروها و روش‌های درمانی موثری وجود دارند.
اضطراب و افسردگی
معمولاً در افرادی که سردرد بعد از خواب را تجربه می‌کنند علائمی از اضطراب و افسردگی نیز وجود دارد. نگرانی مزمن و احساس ناامیدی نیز میتوانند باعث اختلالات خواب و درنهایت منجر به سردرد شوند.
اضطراب و افسردگی ممکن است در اثر عارضه‌های دیگری که سردردهای صبحگاهی ایجاد می‌کنند نیز به وجود آمده باشند. اختلالات اضطراب در افراد مبتلا به میگرن تا 5 برابر افراد عادی دیده میشوند. همچنین احتمال بروز افسردگی در افراد مبتلا به میگرن 2.5 برابر جمعیت عادی خواهد بود. ارتباط دو طرفه‌ی بین اضطراب یا افسردگی و سردرد ارتباطی پیچیده است. بسیاری از افراد مبتلا به میگرن پس از شروع سردرد خود دچار اضطراب و افسردگی میشوند. در افراد دیگر ممکن است سردرد میگرن در اثر وجود اضطراب یا افسردگی بروز پیدا کند.
آپنه ی خواب و خرناس کشیدن
آپنه ی خواب باعث توقف مکرر و موقتی تنفس در طی خواب میشود. این مشکل می‌تواند چرخه‌ی خواب فرد را دچار مشکل کرده و باعث سردردهای بعد از خواب و خستگی مفرط در اثر خواب ناکافی شود. آپنه ی خواب می‌تواند باعث خرناس کشیدن با صدای بلند شود ولی این مشکل همیشه نشانه‌ای از آپنه نخواهد بود.
آپنه ی خواب و خرناس کشیدن مشکلات قابل درمان هستند پس در صورتی که فکر می‌کنید این مشکلات در شما وجود دارند به پزشک مراجعه کنید. می‌توانید الگوی خواب خود و هرگونه علائم مثل خواب آلودگی در طول روز، مشکلات تمرکز و بد خلقی را در یک دفترچه ثبت کنید. ممکن است پزشک به شما توصیه کند تا وزن خود را کاهش داده، سیگار و الکل را ترک کرده و از یک دستگاه کمک تنفسی مثل CPAP استفاده کنید.
دندان قروچه
سردرد بعد از خواب ممکن است در اثر دندان قروچه در حین خواب یا بروکسیزم ایجاد شود. این فعالیت بیش از حد عضلات فک در طی خواب می‌تواند باعث سردردهای صبحگاهی شود. بروکسیزم با شنیدن صدای دندان قروچه، درد عضله‌ی فک و سایش غیرطبیعی دندان‌ها شناخته میشود. کج شدن دندان‌ها و اختلالات خواب میتوانند باعث تشدید دندان قروچه شوند.
در صورتی که فکر می‌کنید به دندان قروچه مبتلا هستید به دندانپزشک خود مراجعه کنید. ممکن است دندانپزشک برای شما گارد مخصوص دندان تجویز کند که آن را به هنگام خواب استفاده کنید. در صورتی که استرس عامل بروز این مشکل باشد می‌توانید با مشاوره و راه‌های دیگر برای مقابله با آن اقدام کنید.
کشیدگی عضلات
کشیدگی عضلات گردن و پوست سر می‌تواند سردردهای تنشی ایجاد کند. استفاده از بالش نامناسب برای خواب نیز می‌تواند این مشکل را تشدید کند. بالشی برای خود انتخاب کنید که سر و گردن شما را در یک راستا نگه دارد.
دارو و مکمل‌های خوراکی
داروها و مکمل‌های خوراکی تجویزی و یا بدون نسخه ازجمله دلایل شناخته شده‌ای برای سردردهای بعد از خواب هستند. ممکن است برای مقابله با سردردهای بعد از خواب خود میزان بیشتری داروی مسکن مصرف کنید که این کار به خودی خود باعث تشدید سردردها و همچنین بروز مشکلات دیگری خواهد شد. ازجمله داروهای مسکن که مصرف بیش از حد آن‌ها باعث سردرد میشود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استامینوفن
- آسپرین
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
- داروهای مسکن تجویزی مثل داروهای استفاده شده برای دردهای مزمن
مصرف دارو در فاصله‌ی کوتاه با زمان خواب می‌تواند باعث اختلال در الگوی خواب شما و درنهایت منجر به سردردهای بعد از خواب شود. استفاده‌ی بیش از حد و یا کنار گذاشتن ناگهانی کافئین که در بسیاری از داروهای مسکن، غذاها و نوشیدنی‌ها وجود دارد نیز می‌تواند باعث سردرد شود. قطع مصرف برخی داروها یا کاهش دوز آن‌ها در برخی از موارد باعث رفع سردرد خواهد شد. با این حال قبل از قطع دارو و یا تغییر آن حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
ازجمله دیگر داروها و مکمل‌هایی که میتوانند باعث سردرد شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای قلب و فشار خون
- داروهای پیشگیری از بارداری و هورمون درمانی یائسگی
- داروهای اختلالات نعوظ
- کافئین
- نیاسین
علل دیگر سردرد بعد از خواب
در آخر به علل دیگر سردردهای بعد از خواب اشاره می‌کنیم. در این میان می‌توان به تومورهای مغزی و فشار خون کنترل نشده اشاره کرد. می‌توانید برای تشخیص علت سردرد بعد از خواب و عارضه‌هایی که ممکن است آن را ایجاد کرده باشند به پزشک خود مراجعه کنید.
چگونه از سردرد بعد از خواب جلوگیری کنیم
در صورتی که به سردرد بعد از خواب مزمن مبتلا هستید و از علت آن مطمئن نیستید به پزشک خود مراجعه کنید. تشخیص علت اصلی سردرد صبحگاهی اولین قدم در جهت درمان مناسب آن خواهد بود.
زمانی که علت عارضه تشخیص داده شد می‌توانید با محدود کردن محرک‌های آن و رعایت بهداشت خواب (عادت‌های مناسب که به خواب شما کمک می‌کنند) از بروز مجدد عارضه جلوگیری کنید. پزشک شما می‌تواند یک برنامه‌ی درمانی مناسب را بر اساس نیازهای شما طراحی کند. برخی از علل بروز سردردهای بعد از خواب قابل پیشگیری بوده در حالی که علل دیگر آن باید در زمان بروز درمان شوند.
در زیر به نکاتی برای مقابله با سردردهای بعد از خواب اشاره خواهیم کرد:
- به مقدار کافی بخوابید و ساعت خواب منظم داشته باشید: سعی کنید هر شب حتی در روزهای تعطیل 7 تا 8 ساعت بخوابید. سعی کنید هر روز در زمان مشخصی به خواب رفته و در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوید.
- محیط خود را برای خواب مناسب آماده کنید: اتاق خواب خنک، ساکت و تاریک بهترین محیط برای خوابیدن خواهد بود.
- استفاده از وسایل الکترونیکی را قبل از خواب محدود کنید: سعی کنید قبل از خواب تلویزیون نبینید و از وسایل الکترونیکی در تخت خواب استفاده نکنید.
- در طول روز بیش از اندازه نخوابید: خوابیدن مکرر در طول روز می‌تواند باعث اختلال در خواب شبانگاهی شما شود.
- استرس خود را کاهش دهید: از تکنیک‌های آرامش بخش مثل مدیتیشن، یوگا، گوش دادن به موسیقی آرامش بخش و عبادت استفاده کنید.
- به طور منظم ورزش کنید: افراد بزرگسال باید روزانه 30 دقیقه با شدت زیاد ورزش کنند. ورزش کردن باید حداقل 5 تا 6 ساعت با خواب فاصله داشته باشد.
- علائم خود را یادداشت کنید: روزها و ساعت‌هایی که علائم سردرد دارید را یادداشت کنید تا بتوانید عامل محرک آن را پیدا کنید.
- از یک رژیم غذایی متناسب استفاده کنید: میوه جات تازه، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین کم چربی مثل ماهی، مرغ و تخم مرغ که غنی از ویتامین B هستند میتوانند برای شما مفید باشند.
- از مصرف زیاد کافئین خودداری کنید: سعی کنید روزانه بیش از 240 میلی لیتر قهوه مصرف نکنید. همچنین باید میزان کافئین موجود در نوشیدنی‌های دیگر مثل چای و سودا را نیز در نظر داشته باشید.
با درمان هرگونه عارضهی زمینه‌ای مثل اختلالات خواب و رعایت بهداشت خواب می‌توانید با سردردهای صبحگاهی خداحافظی کنید و یا میزان بروز آن‌ها را تا حد زیادی کاهش دهید. همچنین می‌توانید در مورد درمان‌های دارویی و روش‌های درمانی مکمل با پزشک خود مشورت کنید.