کاهش توانایی حرکتی میتواند یکی از چالش برانگیز ترین مشکلات افراد در دوره سالمندی باشد. دشواری در راه رفتن و حرکت کردن علاوه بر آنکه باعث بروز مشکل در انجام فعالیت های روزمره میشود، منجر به افسردگی فرد، کناره گرفتن از جامعه، از دست دادن استقلال، و ناراحتی خواهد شد. خبر خوش برای سالمندان این است که اکثر مشکلات حرکتی که به علت بالا رفتن سن ایجاد میشوند، قابل درمان هستند. در صورتی که فرد سالمند مورد حمایت مناسب قرار بگیرد میتواند فعالیت های روزمره خود را به صورت طبیعی انجام دهد.
فهرست مطالب
درمان مشکلات حرکتی سالمندان با روش های فیزیوتراپی در منزل
سالمندی دوره ای از زندگی است که به علت تغییرات ساختاری ایجاد شده در سیستم اسکلتی و ضعف ساختاری و تدریجی میتواند مشکلاتی را برای سلامت فرد سالمند ایجاد کند. مشکلات ستون فقرات، شکستگی ها بخصوص شکستگی لگن، پوکی استخوان،
آرتروز و بیماری هایی مانند سکته مغزی، پارکینسون و سایر عوارض ناتوان کننده میتواند در زندگی فرد سالمند اختلال ایجاد کند. از این رو فیزیوتراپی و کار درمانی در منزل نقش مهمی در توانبخشی افراد سالمند و بهبود کیفیت زندگی آنان دارد. افزایش قابلیت های حرکتی و بهبود وضعیت حرکتی ,کمک به افزایش تعادل در هنگام راه رفتن, بهبود و تقویت وضعیت عضلانی سالمندان از مهمترین مزایای فیزیوتراپی سالمندان مبتلا به اختلالات و مشکلات حرکتی است. به دلیل سختی رفت و آمد برای سالمندان و همچنین خطرات ناشی از این رفت و آمدها مانند زمین خوردن و دیدن آسیب های جدی تر بهتر است درمان فیزیوتراپی این بیماران در منزل به انها ارائه شود. این کار نه تنها مانع بروز خطرات احتمالی برای انان می شود بلکه تمایل انان به ادامه ی درمان و رسیدن به بهبودی کامل را بیشتر می کند.
تیم متخصصان ما در کلینیک های طب فیزیکی و توانبخشی امید اماده ی ارائه ی خدمات در زمینه ی درمان اختلالات حرکتی سالمندان با انواع روش های کار درمانی و با استفاده از بهترین تجهیزات و امکانات در منزل شما عزیزان می باشند. جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید با شماره‌های 02122780702 یا 02122780701 تماس حاصل فرمایید.
علل از دست دادن توانایی حرکتی در سالمندان
آرتروز مفاصل
طبق اظهارات موسسه تحقیقات و کیفیت سلامت، این بیماری استخوانی یکی از علل اصلی ناتوانی حرکتی در افراد 65 سال به بالا است. بیش از نیمی از شهروندان آمریکایی که در این گروه سنی قرار دارند، علائم و نشانه¬های آرتروز را دارا می باشند، این عارضه باعث محدود شدن دامنه حرکات آن ها شده است. کار درمانی، فیزیوتراپی، و مصرف برخی داروها می تواند به درمان این علائم کمک کند.
زمین خوردن و آسیب دیدن
در برخی موارد، تصادفات خودرویی یا زمین خوردن می تواند باعث بروز مشکلات حرکتی شود، در برخی موارد نیز زمین خوردن می تواند یک مشکل حرکتی را آشکار کند که تا پیش از این تشخیص داده نشده بود. سالمندان باید در منزلی زندگی کنند که هیچ گونه خطری به لحاظ زمین خوردن برای آنها وجود نداشته باشد، مانند شل بودن نرده ها و پله ها، به این ترتیب ریسک سقوط از ارتفاع کاهش می یابد. در مواردی که فرد از ارتفاع سقوط کرده است و در منزل در حال بهبود است، باید به صورت 24 ساعته از او مراقبت کرد تا فرایند بهبود او سرعت بیشتری پیدا کند.
بیماری های شناختی
مشکلات حرکتی برخی از سالمندان به اختلالات شناختی از قبیل دمانس یا آلزایمر ارتباط دارد. درمان علائم و نشانه های این بیماری ها می تواند به باز توانی بیمار، بهبود احساس استقلال و عزت نفس آنها کمک کند. در صورتی که سالمند از یک نوع دمانس رنج می برد باید حتما او را نزد مشخص ببرید، پزشک به او کمک می کند که بتواند فعالیت های روزمره اش را انجام دهد و سطح کیفیت زندگی او بهبود خواهد یافت.
تغییرات طبیعی
تغییراتی که به علت بالا رفتن سن در عضلات، استخوان ها، و مفاصل به وجود می آید که بر ساختار بدن تاثیر می گذارد که این امر منجر به ضعیف شدن این ساختارها می شود که در نهایت باعث بروز مشکل در راه رفتن می شود. در برخی از افراد میانسال از حجم استخوان ها کاسته می شود، که این امر منجر به بیماری پوکی استخوان می شود. افرادی که دچار پوکی استخوان نیستند، باید فعالیت جسمانی داشته باشد تا روند این فرایند طبیعی کند شود. سالمندان می توانند در خصوص تمرینات ورزشی سودمندی که به بهبود دامنه حرکات آنها کمک می کند، با پزشک خود مشورت نمایند.
چه روش هایی برای جلوگیری از بروز مشکلات حرکتی وجود دارد؟
به طور منظم ورزش کنید.
یک برنامه ورزشی منظم میتواند به بهبود انعطاف پذیری بدن و تقویت عضلات کمک کند. افزایش سطح تعادل و استقامت بدن به سالمندان کمک میکند به راحتی راه بروند و دچار سقوط از ارتفاع نشوند.
تناسب اندام داشته باشید و رژیم غذایی سالمی را انتخاب کنید.
حرکت کردن و راه رفتن برای افرادی کمه وزن ایده آلی دارند بسیار راحت خواهد بود، زیرا هیچ گونه فشاری به استخوان ها و مفاصل وارد نخواهد شد.
عوارض ناشی از مصرف برخی داروها را بررسی کنید.
مصرف برخی داروها، مکمل های گیاهی، و مواردی از این قبیل میتواند باعث کاهش هوشیاری و پرت شدن حواس بیمار و در نتیجه زمین خوردن او شود. در صورتی که مصرف برخی داروها بر تعادل و هوشیاری بیمار تاثیر میگذارد باید در خصوص امتحان داروهای دیگر و وز پائین تر با پزشک خود مشورت نماید.
مواردی که باعث زمین خوردن می شوند را شناسایی کرده و حذف نمایند.
باید به نکات ایمنی در خصوص تجهیز کردن آشپزخانه و حمام توجه کرد. بدین منظور باید در اماکن مورد نظر اقدام به نصب نرده، نمود و صندلی های مناسب قرار داد. محیط منزل را از هرگونه سیم یا سایر وسایل آویزان پاک سازی نمود. محیط منزل باید نورپردازی مناسبی داشته باشد، بنابراین نورپردازی حمام و سرویس بهداشتی، راهروها، و اتاق خواب به خوبی انجام شود.
در خصوص مسایل کمک حرکتی با پزشک مشورت کنید.
در صورتی که بیمار تعادل مناسبی داشته باشد، استفاده از عصا یا واکر می تواند برای راه رفتن به او کمک کند. برای تهیه عصا و واکر می توانید به داروخانه ها و مراکز عرضه کننده کالای پزشکی مراجعه کنید و از پزشک یا متخصص فیزیوتراپی بخواهید در انتخاب وسیله مناسب به شما کمک کند. متخصص فیزیوتراپی به بررسی ارتفاع و استحکام عصا یا واکر میپردازد و نحوه استفاده از آن را به سالمند آموزش میدهد.
به طور منظم به لحاظ وضعیت بینایی و شنوایی توسط پزشک معاینه شوید.
کاهش بینایی و شنوایی می تواند مشکلات متعددی را در خصوص حرکت کردن و راه رفتن به وجود بیاورد و منجر به زمین خوردن شود. در این حالت باید فرد سالمند به پزشک مراجعه نماید. تا در صورت بروز هرگونه مشکل احتمالی، تحت درمان مناسب قرار بگیرد.
از کفش مناسب استفاده کنید.
سالمندان باید از کفش های مناسب، کفشهایی که کف آنها صاف است یا پاشنه آنها کم است به خوبی پا را درون خود جای میدهند، استفاده کنند. این افراد باید در شرایط آب و هوایی ناسالم و نامطلوب، در منزل ورزش کنند.
سعی کنید در فعالیتهای اجتماعی شرکت کنید.
شرکت کردن در فعالیت های اجتماعی که باعث فعالیت و تحرک سالمندان میشود. اهمیت بسیار زیادی دارد. این افراد می توانند به بیمارستان ها، مراکز نگهداری از سالمندان، و مراکز اجتماعی مراجعه کنند و در برنامه های ورزشی و پیاده روی آنها شرکت نمایند. ورزش کردن به صورت دسته جمعی و در کنار سایر سالمندان باعث میشود که انگیزه فرد برای ورزش کردن بیشتر شود.
از دیگران کمک نگیرید.
سالمندان باید سعی کنند کارهای روزمره خود را به تنهایی انجام دهند و از دیگران کمک نگیرند، زیرا این کار به آنها استقلال بیشتری میدهد. سالمندان باید ترس از بروز مشکل هنگام انجام دادن کارهای روزمره را کنار بگذارند و بدون کمک سایر اعضای خانواده کارهای خود را انجام دهند.
در خصوص مشکلات حرکتی با پزشک خود مشورت کنید و هرگونه زمین خوردگی را به او اطلاع دهید.
برخی از بیماری ها مانند آرتروز بر دامنه حرکات بیمار و توانایی حرکتی او تاثیر میگذارند. اما در صورتی که بیماری به موقع تشخیص داده شود و درمان گردد، میتوان ریسک و عوارض ناشی از آن را کاهش داد.
روش‌های درمانی مختلف
توانبخشی حرکتی سالمندان با فیزیوتراپی
توانبخشی سالمندان با فیزیوتراپی برای افزایش توانایی های حرکتی آن ها بسیار موثر است. فیزیوتراپی شاخه ای از علم پزشکی هستند که هدف از آن ها استفاده از روش های فیزیکی غیر تهاجمی (بدون آسیب به بافت مانند آنچه در عمل جراحی با شکافتن بافت انجام می شود) برای بهتر کردن کارکرد سیستم حرکتی فرد و رساندن آن ها به وضعیت قبل از بیماری است. فیزیوتراپی درمان هایی فیزیکی هستند که برای توانبخشی سالمندان بر روی عضلات، استخوان ها و مفاصل انجام می گیرد. مانند کمک به درمان کمردرد، دردهای مفاصل، آسیب های ورزشی و بهبود سریعتر و بهتر سیستم حرکتی بعد از اعمال جراحی که روی آن انجام میشود.
فواید فیزیوتراپی سالمندان دچار اختلالات حرکتی
• افزایش قابلیت های حرکتی و بهبود وضعیت حرکتی
• کمک به افزایش تعادل در هنگام راه رفتن
• بهبود و تقویت وضعیت عضلانی
• کاهش خطر سقوط و بروز انواع شکستگی بخصوص شکستگی لگن که عارضه ای شایع و جدی در سالمندان است.
درمان ضعف عملکرد حرکتی سالمندان با ورزش
ورزش کردن یکی از راه های جلوگیری و هم چنین درمانی موثر جهت رشد و بهبود عملکرد حرکتی در سالمندان می باشد. انواع ورزش هایی که می تواند به رشد عملکرد حرکتی سالمندان کمک کند و در منزل نیز قابل اجرا می باشد عبارتند از:
راه رفتن
یکی از راه های درمان مشکلات حرکتی سالمندان انجام فعالیت های هوازی است. برای بالا بردن ضربان قلب سعی کنید با تمرینات هوازی ۵ دقیقه ای چند روز در هفته شروع کنید. از آنجا، کار را در نهایت به سمت تکمیل ۳۰ دقیقه ای فعالیت هوازی ببرید. ورزش استقامتی ملایم برای سالمندان شامل پیاده روی سریع، تنیس، شنا و فعالیتهای هوازی شدیدتر شامل پیاده روی طولانی و دویدن است.
تمرینات ورزشی قلبی عروقی
این تمرینات شامل حرکاتی است که به افزایش ضربان قلب و استقامت بدن کمک می کند. اگر فرد سالمند نمی تواند بایستد، انجام دادن تمرینات ورزشی در آب می تواند به او کمک کند. حتی بیمارانی که روی ویلچر می نشینند نیز می توانند از تمرینات ورزشی قلبی و عروقی بهره بگیرند. برای اطلاع از بهرین تمرینات ورزشی که مخصوص افراد سالمند و افرادی است که روی ویلچر می شینند با پزشک خود مشورت کنید.
برخی از این تمرینات ورزشی عبارتند از:
• تمرینات استقامتی پر قدرت در حال نشسته: این تمرینات تاثیرات به سزایی بر قلب و عروق می گذارد، به این ترتیب تمرین ورزشی زیر یک روش عالی برای بهره گرفتن از مزایای تمرینات پرقدرت است حتی افرادی که نمی توانند بایستند نیز قادر به انجام این ورزش خواهند بود. یک کشش ورزشی را نیز صندلی خود ببندید و سعی کنید در حال نشسته دو طرف کش را با دست نگه دارید، بازوی خود را در ناحیه آرنج بچرخانید و سعی کنید کش را به سمت شانه های خود بکشید، به این ترتیب شما می توانید به انجام تمرینات پرس سینه بپردازید. می توانید در ابتدا با 10 بار تمرین شروع به ورزش نمائید و به مرور زمان تعداد دفعات تکرار را به 30 برسانید. در مرحله بعد کش را به پشتی صندلی ببندید و سعی کنید تمرینات پرس به سمت جلو را انجام دهید. اطمینان حاصل کنید که کش دقیقا زیر بغل شما قرار دارد. مجددا دو سر کش را در دست بگیرید و صاف بنشینید، به خاطر داشته باشید که باید از عضلات شکم هم استفاده کنید. برای شروع تمرین، آرنج خود را در زاویه 90 درجه قرار دهید، باید کف دست شما رو به زمین باشد. پس در حالی که عضلات شکم خود را منقبض می کنید سعی کنید سعی کنید بازوهای تان را به صورت صاف مقابل خود نگه دارید. از قفل کردن آرنج خود اجتناب کنید. بازوهای خود را به عقب و نقطه شروع برگردانید.
• مشت زدن به کمک وزنه یا بدون وزنه یکی از تمرینات ورزشی ساده است که می توانید در حال نشسته یا ایستاده انجام دهید. این ورزش یکی دیگر از تمرینات ورزشی مناسب برای گرم کردن بدن، مشت زدن به جلو، و چرخش بازوها است. برای انجام این تمرین باید اندکی سرعت عمل خود را افزایش دهید. به این ترتیب تا جایی که می توانید دست خود را به جلو ببرید و ضربه بزنید، از کشیدن مفصل آرنج به صورت کامل اجتناب کنید، سپس با همان سرعتی که مشت می زنید دست خود را به عقب برگردانید. می توانید بین 10 تا 30 بار به انجام این تمرین بپردازید. سپس، به سمت بالا مشت بزنید و تا جایی که می توانید دست خود را به سمت بالا هدایت کنید، در صورتی که دامنه حرکات شما به سمت بالا محدود است از فشار آوردن به دست های خود اجتناب کنید، سعی کنید بین 10 تا 30 بار به انجام این تمرین بپردازید.
تمرینات ورزشی قدرتی
این تمرینات و سایر تمرینات استقامتی به تقویت عضلات و استخوان های بدن کمک می کنند. تمرینات ورزشی قدرتی کمک شایانی به بهبود تعادل و پایداری بدن می کنند. در صورتی که دامنه حرکات پائین تنه شما محدود است، می توانید از این تمرینات برای تقویت بالا تنه خود از قبیل کمر، بازوها، و شانه استفاده کنید. در صورتی که توانایی حرکت پاهای خود را به طور کامل از دست نداده باشید، می توانید به کمک تمرینات مخصوص حالت نشسته به تقویت اندام های تحتانی خود بپردازید.
تمرینات ورزشی مخصوص انعطاف پذیری
این تمرینات برای بهبود دامنه حرکات بدن اهمیت بسیار زیادی دارند و می توانند به کاهش درد و خشکی بدن کمک کنند. این تمرینات شامل حرکات کششی در حالت نشسته می باشد. می توان از حرکات یوگا و تای چی بهره گرفت و آنها را در حالت نشسته انجام داد و کاملا با شرایط بدن هماهنگ نمود.
رقص در حالت نشسته
در راحت ترین حالت ممکن قرار بگیرید. می توانید روی توپ ورزشی ( اگر از تعادل کافی برخوردار هستید )، روی صندلی، یا روی زمین بنشینید. پس موسیقی مورد علاقه خود را پخش کنید و به راحت ترین شکل ممکن دست های خود را حرکت دهید، آنها به سمت بالا و پائین هدایت کنید، دست های تان را در هوا بچرخانید، ران های خود را به صورت دایره ای حرکت دهید، و با انگشتان پا به زمین ضربه بزنید. در صورتی که مایل به ایجاد چالش بیشتر باشید می توانید از وزنه های مخصوص مچ و یا قوزک پا استفاده کنید.