سندرم تونل کارپال (سندرم CTS ) یک عارضه ساعد و مچ دست است که باعث بی‌حسی، گزگز و علائم دیگری می‌شود. این عارضه به علت فشار به عصب مچ دست بروز می‌کند. سندرم تونل کارپال می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله آناتومی مچ دست، برخی بیماری‌های زمینه‌ای و نوع کارهایی که با دست انجام می‌شود.سندروم تونل کارپال، که بین چند استخوان رباط قرار دارد، یک مسیر باریک است که در محل اتصال كف دست به ساعد قرار دارد. این تونل از عصب اصلی ورودی به مچ دست و 9 تاندونی که انگشتان را خم می‌کنند محافظت می‌کند.
فهرست مطالب
علائم و نشانه‌های سندرم تونل کارپال
سندرم تونل کارپل معمولاً به تدریج و با بی‌حسی یا گزگز گاه و بیگاه انگشتان شست، اشاره و میانی شروع می‌شود. البته، این وضعیت می‌تواند ناشی از وجود یک ناراحتی در ناحیه مچ دست(درد مچ دست) نیز باشد. علائم سندرم تونل کارپ عبارتند از:
- گزگز یا بی‌حسی: بیمار در دست خود یا انگشتان آن (البته به جز انگشت کوچک) دچار بی‌حسی و گزگز می‌شود. این حس اغلب هنگام نگه‌داشتن فرمان اتومبیل، تلفن یا روزنامه، یا هنگام بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد و ممکن است از مچ به ساعد دست منتشر شود.
- ضعف: بیمار در دست خود احساس ضعف می‌کند طوری که باعث می‌شود نتواند اشیاء را در دستش نگه دارد. این حالت می‌تواند به دلیل بی‌حسی دست یا ضعف عضلات تحت فشار شست، که توسط عصب مدیان کنترل می‌شوند، بروز کند.
علت‌ها و دلایل سندرم تونل کارپال
عصب مدیان از ساعد دست وارد کانال مچ دست (کانال کارپال) شده و با عبور از این کانال وارد دست (از مچ دست تا نوک انگشت‌ها) می‌شود. این عصب به انگشت شست و سایر انگشتان (به جز انگشت کوچک) حس داده و همچنین مسئول کنترل حرکات عضلات موجود در اطراف ریشه شست است.
در کل، هر چیزی که باعث فشار به عصب مدیان یا تحریک آن در تونل کارپال شود منجر به سندرم کارپال تونل می‌شود. برای مثال، عارضه‌هایی مثل ورم و التهاب ناشی از روماتیسم مفصلی یا شکستگی مچ دست می‌توانند تونل کارپال (سندرم CTS ) را تنگ کرده و باعث تحریک این عصب شوند.
عوامل خطرزا
عواملی که می‌توانند احتمال آسیب‌دیدگی عصب مدیان یا تشدید آن را افزایش دهند عبارتند از:
- عوامل مربوط به آناتومی: یک شکستگی یا دررفتگی مچ دست که فضای درون تونل کارپال را تغییر می‌دهد می‌تواند باعث فشار زیادی روی عصب مدیان شود.
- جنسیت: زنان بیشتر به سندرم تونل کارپال (گیرافتادگی عصب مچ دست و آرنج ) دچار می‌شوند. دلیل این امر کوچکتر بودن فضای کانال کارپال در مچ دست زنان است که باعث می‌شود عصب مدیان آن‌ها بیشتر در معرض خطر باشد.
- عارضه‌های تخریب کننده عصب: بعضی بیماری‌های مزمن، مثل دیابت، احتمال آسیب‌های عصبی، از جمله آسیب‌دیدگی عصب مدیان را افزایش می‌دهند.
- عارضه‌های التهابی: بیماری‌هایی که التهاب یکی از علائم اصلی آن‌ها است، مثل روماتیسم مفصلی، باعث التهاب تاندون‌ها و در نهایت فشار به عصب مدیان می‌شوند.
- به هم خوردن تعادل مایعات بدن: تجمع مایعات در بدن، که در طول حاملگی یا یائسگی شایع است، فشار درون کانال کارپال را افزایش داده و باعث تحریک عصب مدیان می‌شود.
- سایر عارضه‌های پزشکی: بعضی عارضه‌ها، مانند یائسگی، چاقی مفرط، اختلالات تیروئید و نارسایی کلیوی، نیز می‌توانند احتمال بروز سندرم تونل کارپال یا سندرم CTS را افزایش دهند.
- عوامل کاری: گاهی اوقات کار کردن با ابزارهای لرزشی یا در خطوط مونتاژ که مستلزم خم کردن مکرر و طولانی مدت مچ دست هستند باعث وارد آمدن فشار آسیب‌زایی به عصب مدیان یا تشدید آسیب‌دیدگی موجود می‌شوند.
آزمایش‌ها و تشخیص
- تاریخچه علائم: الگوی علائم و نشانه‌های بیماری می‌تواند به تشخیص علت آن‌ها کمک کند.
- معاینه فیزیکی: در اینجا، حس انگشتان و قدرت عضلات دست آزمایش می‌شود.
- عکس رادیولوژی: یک عکس رادیولوژی از مچ دست آسیب دیده گرفته می‌شود تا پزشک مطمئن شود که مشکلات دیگری مانند آرتروز یا شکستگی، علت درد مچ دست بیمار نیستند.
- الکترومایوگرام: الکترومایوگرافی دشارژهای الکتریکی کوچکی که در عضلات تولید می‌شوند را اندازه می‌گیرد. این تست، فعالیت الکتریکی عضلات را در حالت منقبض شده و در وضعیت استراحت ارزیابی می‌کند.
- مطالعه هدایت عصبی: در این آزمایش که شکل دیگری از الکترومایوگرافی است، دو الکترود روی پوست بیمار چسبانده می‌شوند و شوک کوچکی از عصب مدیان عبور داده می‌شود تا مشاهده شود که آیا سرعت پالس‌های عصبی در تونل کارپال کم می‌شود یا خیر.
درمان و دارو
سندرم تونل کارپال یا سندرم CTS ، می‌بایست پس از بروز علائم، در اولین فرصت درمان شود.
در بعضی موارد که علائم سندرم تونل کارپال شدید نیستند، می‌توان با دادن استراحت بیشتر به دست‌ها، اجتناب از فعالیت‌هایی که علائم را بدتر می‌کنند و گذاشتن کیسه‌های سرد روی مچ دست که باعث کاهش ورم‌های گاه و بیگاه مچ دست می‌شود، ناراحتی را کاهش داد.
اگر این تکنیک‌ها طی چند هفته باعث تسکین علائم نشدند، باید از گزینه‌های درمان سندروم تونل کارپال دیگری مانند بستن اسپلینت مچ دست، دارو یا جراحی استفاده شود. معمولاً بستن اسپلینت و سایر درمانهای محافظه‌کارانه، برای علائم خفیف تا متوسطی که کمتر از 10 ماه شروع شده‌اند، جواب می‌دهد.
درمانهای غیرجراحی
اگر عارضه زود تشخیص داده شود، می‌توان آن را با روش‌های غیرجراحی رفع کرد. این روش‌ها عبارتند از:
بستن اسپلینت
معمولاً بستن اسپلینت (یا بریس) به عنوان یک درمان غیرجراحی ارزان قیمت برای سندرم تونل کارپال (گیرافتادگی عصب مچ دست و آرنج ) تجویز می‌شود. اگرچه بی‌حرکت‌سازی مچ دست با اسپلینت که برای جلوگیری از خم و راست شدن شدید مچ دست انجام می‌شود یک از روش‌های معمول درمان سندرم تونل کارپال است، اما عموماً مشخص نیست چه نوع اسپلینتی برای بیمار مناسب است. با این حال، معمولاً اسپلینت‌های خنثی توصیه می‌شوند. قرار گرفتن مچ دست در وضعیت خنثی باعث می‌شود فشار درون تونل کارپال، در مقایسه با زمانی که مچ دست خم یا راست می‌شود، کاهش یابد.
تزریق
در موارد بسیاری، گیرافتادگی عصب مچ دست و آرنج با تزریق کورتیکواستروئیدها درمان می‌شود؛ کورتیکواستروئیدها برای کنترل کوتاه مدت عارضه مؤثر و بی‌خطر هستند. همچنین، از آنجا که نمونه‌های آسیب‌شناسی به دست آمده از تونل کارپال نشان دهنده وجود التهاب مزمن سینوویال بوده‌اند، می‌توان گفت تزریق کورتیکواستروئیدها از طریق کاهش تورم پرده سینوویال تاندون فلکسور بر این عارضه تأثیر می‌گذارد. باور عمومی بر این است که تزریق کورتیکواستروئیدها می‌تواند علائم را سندرم تونل کارپال در مراحل اولیه تسکین دهد. البته، در مورد دوز و نوع کورتیکواستروئیدی که باید تزریق شود هیچگونه اجماعی وجود ندارد، اما معمولاً از متیل پردنیزولون، تریامسینولون و متازون بتا استفاده می‌شود.
دست درمانی/ کار درمانی
دست درمانی نوعی بازتوانی است که در آن از مداخلات درمانی مختلفی برای بازیابی عملکرد دست‌ها استفاده می‌شود. پس از ارزیابی وضعیت جسمانی فرد با استفاده از مهارت‌های تخصصی، مداخلات درمانی لازم بسته به شدت علائم، اهداف و نیازهای بیمار، سایر مشکلات پزشکی او و نظر پزشک، انتخاب می‌شوند.
مدالیته‌ها
در کلینیک‌های ارائه دهنده خدمات دست درمانی اغلب از مدالیته‌های یونتوفورز و اولتراسوند برای درمان عارضه‌های دست‌ها و شانه‌ها، از جمله سندرم تونل کارپال، استفاده می‌شود. تحقیقات کمی در مورد یونتوفورز انجام شده است. یونتوفورز روشی برای تزریق داروهای یونیزه به زیر پوست است که در آن مولکول‌های دارای بار الکتریکی به وسیله یک میدان الکتریکی بیرونی از پوست عبور داده شده و وارد بدن می‌شوند. یونتوفورز داروهای استروئیدی بی‌درد، غیرتهاجمی و استریل بوده و می‌توان با آن دارو را به صورت موضعی و با غلظت سیستمیک ناچیزی وارد بدن کرد.
ورزش
معمولاً برای علائم سندرم تونل کارپال (سندرم CTS ) از تمرینات موبیلیزاسیون (مانند، لغزش تاندون و لغزش عصب) استفاده می‌شود؛ این تمرینات، انتقال آکسونی و هدایت عصبی را بهبود می‌بخشند. تمرینات لغزش تاندون و عصب، دامنه حرکات عصب مدیان در تونل کارپال و دامنه حرکات تاندون‌های فلکسور نسبت به یکدیگر را به حداکثر می‌رسانند.
جراحی آزادسازی تونل کارپال
آزادسازی تونل کارپال نوعی جراحی است که از آن برای درمان عارضه دردناک سندرم تونل کارپال یا سندرم CTS استفاده می‌شود.
در این نوع جراحی، جراح رباطی که روی تونل کارپال فشار می‌آورد را برش می‌دهد. با این کار فضای بیشتری برای عصب مدیان و تاندون‌هایی که از این تونل عبور می‌کنند ایجاد شده و معمولاً درد و عملکرد بهبود می‌یابند.
پزشکی جایگزین
- یوگا: آن دسته از حرکات یوگا که برای تقویت، کشش و متعادل‌سازی مفاصل بالا تنه و همچنین خود بالا تنه طراحی شده‌اند به کاهش درد و بهبود قدرت گرفتن دست مبتلایان به سندرم تونل کارپال ( گیرافتادگی عصب مچ دست و آرنج ) کمک می‌کند.
- کار درمانی: شواهد نشان داده که برخی تکنیک‌های کار درمانی به بهبود علائم سندرم تونل کارپال کمک می‌کنند.
- اولتراسوند درمانی: امواج اولتراسوند با شدت بالا، با بالا بردن دمای بافت‌های نواحی مورد نظر بدن، درد را کاهش داده و به بهبود سرعت می‌دهند.
- طب سوزنی
- لیزر
- مغناطیس درمانی
پیشگیری
تغییرات در محل کار، مثل استفاده از صندلی و روشنایی مناسب و وجود جای مناسبی برای قرار گرفتن دست و مچ دست، به کاهش برخی عوامل منجر به گیرافتادگی عصب مچ دست و آرنج کمک می‌کند. سایر اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:
- مستقیم نگه‌داشتن مچ دست‌ها در هنگام خواب
- مستقیم نگه‌داشتن مچ دست‌ها در هنگام استفاده از ابزارها
- اجتناب از خم و راست کردن مکرر مچ دست‌ها
- کاهش میزان مشت کردن محکم و مکرر دست‌ها در حالی که مچ دست خم شده است
- استراحت مکرر در هنگام انجام فعالیت‌های مستلزم حرکات تکراری
- انجام حرکات آمادگی جسمانی و کششی، قبل و بعد از فعالیت‌ها