فهرست مطالب
تاریخ: ۹ اسفند ۱۴۰۲
فتق نوکلئوس پالپوزوس زمانی اتفاق می‌افتد که نوکلئوس پالپوزوس (ماده‌ی ژل مانند وسط دیسک) از درون حلقه‌ی لیفی (ساختار تایر مانند) یک دیسک بین مهره‌ای (ضربه‌گیر ستون فقرات) بیرون بزند.
فتق، بیرون‌زدگی و یا پارگی دیسک چگونه اتفاق می‌افتد؟
به‌استثنای دو مهره‌ی اول گردن – اطلس (C1) و آسه (C2) – بین هر دو مهره‌ی ستون فقرات یک دیسک وجود دارد. این دیسک‌ها نقش ضربه‌گیری و تقسیم فشار را داشته و موجب انعطاف‌پذیری ستون مهره می‌شوند.
زمانی که لایه‌ی خارجی دیسک ترک می‌خورد، مواد درون آن شروع به بیرون آمدن می‌کنند. عوامل زیادی می‌توانند موجب دیسک کمر و گردن شوند.
دیسک کمر و گردن بیش از هر منطقه‌ای در ناحیه‌ی کمر و به‌خصوص بین مهره‌های L4 و L5 و همچنین مهره‌های L5 و S1 رخ می‌دهد (L = کمر و S = خاجی). علت این امر، تحمل بیشتر وزن بدن به وسیله‌ی ستون فقرات ناحیه‌ی کمر می‌باشد. افراد بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سال از این نظر آسیب‌پذیرترند چراکه با کهولت سن، خاصیت ارتجاعی و میزان آب در هسته‌ی دیسک کاهش پیدا می‌کند.
پیشروی دیسک کمر و گردن
پیشروی عوارض دیسک کمر و گردن می‌تواند با شروع ناگهانی یا تدریجی علائم همراه باشد. چهار مرحله در این روند وجود دارند:
- تخریب دیسک. در طول مرحله‌ی اول، نوکلئوس پالپوزوس در اثر تغییرات شیمیایی مربوط به افزایش سن تضعیف می‌شود. در این مرحله بیرون‌زدگی دیسک اتفاق نمی‌افتد و تنها قابلیت ضربه‌گیری آن کاهش پیداکرده و دیسک خشک می‌شود.
- بیرون‌زدگی دیسک. در طول این مرحله، حالت یا موقعیت دیسک تغییر کرده و یک بیرون‌زدگی یا برآمدگی کوچک شروع به شکل‌گیری می‌کند. این بیرون‌زدگی می‌تواند موجب فشار آمدن به نخاع یا اعصاب نخاعی شود (بسته به محل ایجاد آن).
- پارگی دیسک. در طول این مرحله، هسته‌ی ژل مانند دیسک دیواره‌ی تایر مانند آن را سوراخ کرده ولی از آن خارج نمی‌شود.
- جدا شدن دیسک. در طول مرحله‌ی آخر، هسته‌ی دیسک دیواره‌ی دور خود را پاره کرده و پس از خروج از دیسک وارد کانال نخاعی می‌شود.
مراحل ۱ و ۲ فتق ناکامل و مراحل ۳ و ۴ فتق کامل دیسک بین مهره‌ای از علایم دیسک کمر محسوب می‌شوند.
اندام تحت تأثیر، بسته به محل دیسک فتق شده متفاوت خواهند بود. مثال‌های زیر را در نظر بگیرید:
گردنی – احساس درد شدید گردن، شانه‌ها و دست‌ها
سینه‌ای – درد منتشرشده در سینه
کمری – درد منتشرشده در باسن، ران‌ها و پاها
علائم دیسک کمر و گردن
از علائم دیسک کمر می‌توان به درد دوجانبه در پاها، از دست دادن حس در اطراف مقعد، فلج مثانه و ضعف در اسفنکتر مخرج اشاره کرد.
درد ناشی از مشکلات دیسک در مناطق کمر و گردن ممکن است با حالتی به نام رادیکولوپاتی همراه باشد که به ضعف عصبی و تغییرات در حواس اشاره دارد. این ضعف می‌تواند شامل تغییراتی در حواس مثل خواب‌رفتگی و بی‌حسی، و یا تغییرات در حرکت مانند ضعف عضلات و کند شدن عکس‌العمل‌ها باشد. این تغییرات به دلیل فشاری که بر اعصاب وارد می‌شود و ناشی از بیرون‌زدگی دیسک اتفاق می‌افتند.
علل دیسک کمر و گردن
- فرسایش ستون فقرات. درد ناشی از دیسک کمر و گردن معمولاً در اثر فرسایش روزانه‌ی ستون فقرات ایجاد می‌شود. به این فرایند تخریب تدریجی نیز می‌گویند.
- آسیب. دیسک کمر و گردن ممکن است در اثر آسیب نیز به وجود بیاید. برای مثال می‌توانید در اثر یک تصادف رانندگی دچار فتق دیسک بین مهره‌ای شوید چراکه فشار زیاد و ناگهانی بر روی دیسک می‌تواند موجب فتق آن گردد.
- ترکیب فرسایش و آسیب. فرسایش دیسک‌های بین مهره‌ای با گذشت زمان، آن‌ها را نسبت به حوادث آسیب‌پذیرتر می‌کند.
تشخیص دیسک کمر و گردن
معاینه‌ی ستون فقرات بیمار در حالت ایستاده یا خوابیده. به دلیل گرفتگی عضلانی، ممکن است تغییرات محسوسی در قوس طبیعی کمر ایجاد شود. ممکن است درد رادیکولار (درد در اثر التهاب عصبی) در اثر فشار آمدن به منطقه‌ی آسیب‌دیده‌ی ستون فقرات افزایش یابد.
آزمایش لازگ که با نام بالا آوردن مستقیم پا نیز شناخته می‌شود، انجام می‌گیرد. بیمار به پشت خوابیده و پای خود را صاف نگه می‌دارد. سپس پا را از قسمت مفصل ران خم می‌کند. درصورتی‌که در این مرحله درد تشدید شده یا ایجاد شود، نشانه‌ای از التهاب ریشه‌های عصبی لومبوساکرال تحتانی خواهد بود.
دیگر آزمایشات عصبی نیز به‌منظور تشخیص اختلالات مربوط به اعصاب حسی و حرکتی انجام خواهند شد. عکس‌العمل‌های غیرعادی می‌توانند محل ایجاد فتق را نشان دهند بنابراین دقیقاً تحت نظر گرفته می‌شوند.
انواع عکس‌برداری‌ها:
- اشعه‌ی ایکس
- سی تی اسکن
- MRI
سی تی اسکن و MRI می‌توانند جزئیات بیشتری را نمایش دهند. MRI بهترین روش برای مشاهده و بررسی بافت‌های نرم ستون فقرات است که در عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس ممکن نیست.
الکترومیوگرافی (EMG). درصورتی‌که پزشک شما به آسیب‌های عصبی شک داشته باشد، آزمایشی به نام الکترومیوگرافی برای شما تجویز خواهد کرد که در طی آن سرعت جواب دادن اعصاب به محرک‌ها اندازه‌گیری می‌شود.
دیسکوگرافی. روشی است که در طی آن یک جوهر مخصوص به درون یکی از دیسک‌های بین مهره‌ای فرد تزریق شده و سپس تحت شرایط خاصی مشاهده می‌گردد (فلوروسکوپی).
اسکن استخوان. این روش، عکس‌های کامپیوتری از استخوان‌ها ایجاد می‌کند. در این روش مقدار بسیار کمی از یک ماده‌ی رادیواکتیو به درون یک رگ خونی تزریق شده و در کل شریانات بدن پخش می‌شود.
درمان دیسک کمر و گردن
روش‌های متفاوتی برای درمان پارگی دیسک کمر و گردن از جمله داروی دیسک کمر وجود دارند که می‌توانند علائم دیسک کمر را از بین ببرند .
استفاده از دارو برای کاهش التهاب و درد
- استامینوفن. استامینوفن یک گزینه‌ی خوب برای اولین خط دفاعی است.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) بدون نیاز به نسخه. این داروها علاوه بر درد، التهاب را نیز کاهش می‌دهند که وجه تفاوت آن‌ها با استامینوفن می‌باشد.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) نیازمند نسخه. درصورتی‌که داروهای بدون نسخه‌ی این شانه کارآمد نبودند، می‌توان از داروهای قدرتمندتر و نیازمند نسخه استفاده کرد.
- شل کننده‌های عضلانی. گرفتگی عضلات ستون فقرات معمولاً همراه با دیسک کمر و گردن به وجود می‌آید. در این موارد، یک داروی شل کننده‌ی عضلانی می‌تواند کارساز باشد.
- استروئید های خوراکی (کورتیکواستروئید ها). استروئید های خوراکی می‌توانند در کاهش ورم مؤثر باشند.
- داروهای مخدر. داروهای مخدر برای از بین بردن دردهای حاد و بسیار شدید استفاده‌شده و تنها در زمان نیاز و با احتیاط فراوان تجویز می‌شوند.
- داروهای ضدافسردگی. این داروها مانع رسیدن پیام‌های درد به مغز شده و اثر اندورفین که مسکن طبیعی بدن است را افزایش می‌دهند.
کمربند و بریس طبی
می‌توان از وسایلی مانند کمربندهای طبی، بریس و کرست برای حمایت بیشتر از کمر استفاده کرد.
تزریق اپیدورال استروئید
در این تزریقات، از کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود که عوامل ضدالتهابی هستند و به سرعت می‌توانند درد ناشی از فشار بر روی اعصاب را کاهش دهند. این داروها به دلیل تزریق مستقیم به فضای اپیدورال، می‌توانند با اولین تزریق به میزان قابل توجهی درد را کاهش دهند. با این حال، تاثیر آن‌ها ممکن است چند روز به طول بیانجامد. معمولاً تعداد تزریقات در طول یک سال بیش از سه بار انجام نمی‌شود.
فیزیوتراپی
می‌توان فیزیوتراپی را در برنامه‌ی درمان دیسک کمر فرد جای داد. فیزیوتراپی عبارت است از ورزش، ماساژ، تمرینات کششی، آب‌درمانی، تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS) و طب سوزنی.
ورزش
ورزش کردن یکی از راه‌های مناسب برای تقویت تثبیت عضلات کمر بوده و به وسیله‌ی آن می‌توان از آسیب و درد بیشتر جلوگیری کرد. عضلات قدرتمند می‌توانند وزن بدن و استخوان‌ها را تحمل کرده و از وارد شدن فشار اضافی بر روی ستون فقرات جلوگیری کنند.
- تمرینات کششی ساده و ایروبیک می‌توانند به‌خوبی درد ناشی از دیسک کمر و گردن را کنترل کنند.
- برنامه‌های کششی مانند یوگا و پیلاتس می‌توانند قدرت و انعطاف‌پذیری را افزایش داده و درد شدید کمر و پا را کاهش دهند.
- تمرینات تثبیت‌کننده‌ی پویای کمر. این برنامه شامل تمریناتی برای عضلات شکمی و کمر می‌باشد که هدف از آن‌ها بهبود حالت بدن، انعطاف‌پذیری و قدرت است.
- تمرینات متعادل ایروبیک ازجمله پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
سرما و گرما درمانی
هر دوی این روش‌ها مزایای خاص خود را داشته و فیزیوتراپیست شما برای گرفتن بهترین نتیجه ممکن است به طور متناوب از آن‌ها استفاده کند.
هیدروتراپی یا آب‌درمانی
همان‌طور که از اسمش پیداست، هیدروتراپی با کمک آب انجام می‌شود. به‌عنوان یک روش درمانی انفعالی، ممکن است آب‌درمانی تنها به معنی نشستن در یک حوض آب و یا زیر دوش آب گرم باشد. این روش به‌آرامی عضلات را شل کرده و موجب کاهش درد می‌شود.
تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS)
دستگاه TENS از یک جریان الکتریکی برای تحریک عضلات استفاده می‌کند. به نظر می‌رسد که روش شدیدی باشد ولی اصلاً دردناک نیست. الکترودهای چسبانده شده به پوست، جریانات الکتریکی بسیار ضعیفی را به نقاط کلیدی بر روی گذرگاه‌های عصبی می‌فرستند. TENS گرفتگی عضلانی را کاهش داده و تصور می‌شود که بتواند میزان اندورفین خون که مسکن طبیعی بدن برای درد است را افزایش دهد.
تکنیک خم و راست کردن ستون فقرات برای دیسک فتق شده
این تکنیک با کمک یک میز مخصوص انجام‌شده و در طی آن ستون فقرات به‌آرامی کشیده می‌شود. این کار به کایروپراکتور این اجازه را می‌دهد تا ناحیه‌ی آسیب‌دیده را به طور مجزا نگه‌داشته و بدین ترتیب علائم ناشی از دیسک کمر و گردن را کاهش دهد.
کشش ستون فقرات
هدف از کشیدن ستون فقرات، کاهش اثرات نیروی جاذبه بر روی آن است. هدف از دور کردن آرام استخوان‌های کمر، کاهش بیرون‌زدگی دیسک می‌باشد. اساس این کار درست مانند یک تایر پنچر است که با قرار دادن جک در زیر آن به حالت طبیعی بازمی‌گردد. می‌توان از این روش برای ستون فقرات ناحیه‌ی گردن و کمر استفاده کرد.
منیپولاسیون تحت بی‌حسی (MUA)
منیپولاسیون تحت بی‌حسی یکی از روش‌های پرکاربرد کایروپراکتیک برای بسیاری از عارضه‌های مربوط به ستون فقرات می‌باشد. با بی‌حس کردن بدن بیمار، کایروپراکتور نقاط آسیب‌دیده‌ی بدن بیمار را کشیده و آن‌ها را حرکت می‌دهد.
ماساژ
ماساژ عمیق بافت: بیش از ۱۰۰ نوع ماساژ وجود دارند که ماساژ عمیق بافت به دلیل استفاده از فشار مناسب برای رفع گرفتگی‌های عضلانی ایجادشده به‌منظور منع حرکت در نقطه‌ی آسیب‌دیده، گزینه‌ی مناسبی است.
به یاد داشته باشید که اکثر بیماران مبتلا به دیسک کمر و گردن، بدون انجام عمل جراحی بهبود پیدا می‌کنند.
عمل جراحی برای دیسک کمر و گردن
اگر پس از دوره‌های درمان محافظه‌کارانه بهبودی مشاهده نشود، ممکن است عمل جراحی به عنوان یک گزینه مدنظر قرار گیرد. یکی از روش‌های جراحی معمول برای مشکلات دیسک کمر و گردن دیسککتومی است، که در آن کل یک دیسک معیوب یا بخشی از آن برداشته می‌شود. همچنین، میکرودیسککتومی یک روش جراحی دقیقتر است که از یک میکروسکوپ برای بزرگنمایی منطقه جراحی استفاده می‌شود. این روش ممکن است باعث کاهش خطرات و زمان بازیابی بیمار شود.
