درد و التهاب کشکک زانو (علایم زانوی دوندگان): درمان و علت
"سندرم درد پاتلو فمورال" یا همان بیماری" زانو دوندگان " شایع‌ترین عارضه‌ای است که در میان دوندگان دیده می‌شود. بر اثر استرس و فشاری که هنگام دویدن بر مفصل زانو وارد می‌شود، زانو دچار درد و سوزش می‌شود. این درد در اثر تحریک ناحیه‌ای که کشکک زانو بر روی استخوان ران قرار می‌گیرد به وجود می‌آید.
علت‌ها و دلایل
در اثر تحریک بافت نرم و پوششی زانو، فرسوده و یا پاره شدن غضروف مفصل و کشیدگی تاندون‌ها، زانو دردناک خواهد شد. هر یک از موارد زیر نیز می‌تواند در بروز این بیماری مؤثر باشند:
- استفاده بیش‌ازحد مفصل زانو
- ضربه به زانو
- انحراف زانو(زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری)
- دررفتگی کامل و یا جزئی زانو
- صاف بودن پا
- ضعف یا خشکی عضلات ران
- انجام ندادن تمرینات کششی لازم قبل از ورزش
- آرتریت
- شکستگی زانو
- سندرم پلیکا یا سندرم سینوویال پلیکا که در آن پوشش مفصل ضخیم و ملتهب می‌شود.
- ضعف ران و ناحیه لگن
- تخت بودن کف پا
- عدم انعطاف‌پذیری عضلات همسترینگ و چهار سر ران
- تغییر در کفش یا زمینی که بر روی آن دویده می‌شود
- از دست دادن کارایی کفش مخصوص دوندگان
- کفش نامناسب
- صحیح نبودن فرایند دویدن / ضعف در بیومکانیک دونده
- افزایش ناگهانی مسافت دویدن
- تغییر ناگهانی محیط دوندگی (تغییر دوندگی بر روی تردمیل به دوی خارج از منزل).
تشخیص بیماری زانوی دوندگان
برای تأیید تشخیص علائم زانوی دوندگان ، پزشک شرح کاملی از علائم شما به دست خواهد آورد، همچنین معاینات بالینی لازم را انجام خواهد داد. اگر لازم باشد، ممکن است آزمایش خون، اشعه ایکس، اسکن MRI یا سی‌تی‌اسکن نیز برای شما تجویز شود.
درمان
تعدادی از روش ها برای درمان درد و التهاب و درمان انحراف کشکک زانو به شرح زیر هستند:
استراحت/یخ/فشرده‌سازی/بالا نگه‌داشتن زانو
استراحت: از واردکردن فشار و استرس‌های مکرر بر روی زانوی خود خودداری کنید.
یخ: برای کاهش تورم و درد جلو زانو، از یک کیسه یخ و یا یک بسته یخ‌زده داخل فریز استفاده کنید. تا حدود 30 دقیقه سعی کنید زانوی خود را تحت کمپرس سرد قرار دهید، از حرارت دادن ناحیه زانو خودداری کنید.
فشرده‌سازی: برای محدود کردن تورم، زانو خود را توسط یک باند کشی یا یک نوار پارچه‌ای ببندید، اما بیش‌ازحد محکم نبندید، زیرا که منجر به تورم زیر زانو خواهد شد.
بالا نگه‌داشتن زانو: هنگامی‌که نشسته یا دراز کشیده‌اید، زیر زانوی خود را یک بالش قرار داده تا سطح آن بالا بیاید، این کار باعث کاهش تورم زانو خواهد شد. هنگامی‌که زانوی شما متورم است، پای خود را بالاتر از زانو و زانو را بالاتر از سطح قلب نگه‌دارید.
زانوبند یا بریس
به نظر نمی‌رسد باوجود تمرینات باز توانی زانو، زانوبندهای طبی کمک اضافه‌ای به بیمار مبتلا به زانوی دوندگان بکند.
داروها
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
هنگامی‌که رباط یا تاندون مفصل آسیب‌دیده باشد، پروستاگلاندینها به درون خون آزاد می‌شوند، این امر باعث می‌شود عروق خونی متسع شده (وازودیلاتاسیون) و خون بیشتر در اختیار ناحیه آسیب دیده قرار بگیرد. درنتیجه سلول‌های ایمنی خون به سمت بافت آسیب‌دیده هدایت‌شده و فرایند درمان آغاز می‌شود. استفاده از داروهای ضدالتهابی، مانع از انتشار پروستاگلاندینها می‌شود. درنتیجه جریان خون ناحیه آسیب‌دیده کاهش می‌یابد.
تزریق کورتیکواستروئید به زانو
نشان داده‌شده است که تزریق کورتیکواستروئیدها در کاهش التهاب و درد صدمات رباط‌ها تا 8 هفته مؤثر می‌باشد؛ بااین‌حال، ممکن است غضروف در طی این فرایند آسیب ببیند.
درمان از طریق تزریق سلول‌های بنیادی
در این روش از سلول‌های بنیادی برای درمان بیماری زانوی دوندگان استفاده می‌شود. سلول‌های بنیادی مغز استخوان از بیمار استخراج شده و به زانوی بیمار تزریق می‌شود. هدف از این فرایند ترمیم غضروف و استخوان آسیب‌دیده مفصل است. این روش ازلحاظ مفهومی ساده است، به کمک تزریق سلول‌های بنیادی بیماری زانوی دوندگان بهبود خواهد یافت.
درمان از طریق تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)
پرولوتراپی (Prolotherapy) تکنیکی است که در آن از تزریق یک محرک کمک می‌گیرند تا بافت موردنظر التیام یابد. معمولاً برای درمان بیماریهای دردناک مزمن عضلانی – اسکلتی، از تزریق محلول دکستروز استفاده می‌شود. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) نیز در این خصوص می‌تواند مفید باشد. تزریق (PRP) می‌تواند هم به بازسازی غضروف کمک کند و هم به‌صورت تزریق داخل مفصلی یک گزینه درمانی مناسبی برای مبتلایان به آرتروز تلقی گردد. تزریق PRP فرایندی شبیه تزریق سایر محرک‌ها در پرولوتراپی است، با این تفاوت که ماده محرک تزریقی (پلاسمای غنی‌شده به همراه فاکتورهای رشد) از خود بیمار گرفته می‌شود.
ازون درمانی
استفاده از گاز ازون (ازون درمانی) به عنوان روشی سالم در درمان دردهای مفصلی و عضلانی از جمله درد زانو از جدیدترین روش‌های درمانی می‌باشد که نسبت به روش‌های (تزریق کورتون) از مزایای زیادی برخوردار می‌باشد و اثربخشی آن ثابت شده است. این تزریق تحت هدایت دستگاه سونوگرافی انجام می‌پذیرد.
طب سوزنی
تکنیک "سوزن خشک" یا "طب سوزنی" نیز برای درمان می‌تواند مفید باشد. در طب سوزنی با قرار دادن سوزن‌های مخصوص (با قطر و طول‌های متفاوت) در نقاط خاصی از بدن (در این مورد در اطراف مفصل زانو) به درمان بیمار می‌پردازند. معمولاً سوزن‌ها داخل پوست شده و کمی چرخش داده می‌شوند. ممکن است بلافاصله از محل خار ج شده و یا ممکن است برای چنددقیقه‌ای در محل باقی بماند. تصور بر این است که طب سوزنی می‌تواند در کاهش دردهای مزمن یا طولانی‌مدت مفید باشد.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی به میزان قابل‌توجهی می‌تواند درد عضلانی و خستگی را کاهش دهد. همچنین جریان خون ناحیه تحت ماساژ را نیز افزایش می‌دهد. با این افزایش گردش خون، التیام ناحیه آسیب‌دیده افزایش می‌یابد. همچنین سیستم ایمنی ناحیه تحت ماساژ تحریک شده و ترمیم بافت‌ها تسریع می‌شود. ماساژ درمانی می‌تواند تنش و استرس عضلات را کاهش دهد که این موضوع مزایای بی‌شماری دارد. ریلکسیشن یا آرام‌سازی عضلات باعث آرامش ذهن افراد نیز می‌شود که این موضوع به‌نوبه خود استرس افراد را کاهش می‌دهد.
الکتروتراپی (برق‌درمانی)
استفاده از تکنیک‌های الکتروتراپی مانند TENS و یا امواج اولتراسوند، می‌تواند در کاهش درد و التهاب مؤثر باشد.
اولتراسوند تراپی
زمانی که امواج صوتی در هوا منتشر می‌شوند، انرژی امواج کاهش می‌یابد، درنتیجه از یک ژل مخصوص اولتراسوند بر روی پوست استفاده می‌شود تا حداکثر انتقال انرژی بین سر دستگاه و پوست صورت بپذیرد. درواقع این ژل واسطه‌ای است که انرژی امواج از طریق آن از دستگاه به پوست انتقال می‌یابد.
تحریک الکتریکی عصب‌ها (TENS)
TENS (تحریک الکتریکی اعصاب) دستگاه کوچک و قابل‌حملی است که با باطری کار می‌کند. این دستگاه باعث تحریک الکتریکی عضلات می‌شود. شما می‌توانید در خانه به‌منظور کنترل درد خود از این دستگاه استفاده کنید. با استفاده از جریان الکتریکی با شدت متغیر، درد بیمار کنترل می‌گردد. این شیوه درمانی برای بیمارانی که به‌صورت متناوب دچار دردهای شدید حاد گردنی می‌شوند، کمردرد، گرفتگی و اسپاسم عضلانی و درد زانو دارند، به‌خصوص برای دوندگان، توصیه می‌شود. TENS معمولاً برای دردهای مزمن توصیه نمی‌شود.
فیزیوتراپی
تقویت عضلات لگن
در اینجا 3 تمرین پایه برای تقویت و توان‌بخشی عضلات هسته‌ای لگن، معرفی می‌گردد. برای هر ورزش:
- بر عضلات مرکزی خود متمرکز شوید و ناف خود را در به سمت ستون فقرات به عقب بکشید.
- حرکات را به‌آرامی و به‌صورت کنترل‌شده انجام دهید، سعی کنید در محدوده دامنه حرکتی مفاصل حرکات را انجام دهید.
- این تمرینات را در سه ست و هر ست حدود 10 الی 15 مرتبه تکرار کنید.
- این تمرینات و ورزش زانوی دوندگان را به‌صورت روزانه و همیشه بعد از دو و یا تمرینات ورزشی خود انجام دهید.
تمرینات کششی
- ماهیچه گاستروکنمیوس (ماهیچه بزرگ ساق پا)
- عضله سولئوس (Soleus muscle)
- سه شیوه کشش عضله همسترینگ
- کشش عضلات خم کننده چهار سر ران و لگن
تقویت عضله گلوتئوس (ماهیچه سرینی متوسط)
- پای مخالف را پشت باند کشی قرار بدهید.
- ساق پا را به سمت بیرون حرکت دهید، زانوی خود را صاف نگه‌دارید.
چرخش داخلی عضله مرکزی لگن
بایستید، پای آسیب‌دیده را به سمت بیرون حدود 45 درجه بچرخانید. باند کشی باید دور ناحیه لگن شما قرار داشته باشد. ساق پای آسیب‌دیده را به سمت جلو بیاورید به‌آرامی به سمت داخل چرخش داشته باشد. زانو باید صاف باشد یا کمترین انحنا را داشته باشد.
ثبات عضلات مرکزی – حفظ تعادل با یک‌پا
- با یک‌پا روی بالش و یا فوم قرار بگیرید.
- به مدت 30 ثانیه تعادل خود را حفظ کنید.
- 3 بار تمرین را تکرار نمایید.
- تمرین را با پای دیگر تکرار کنید.
- برای آغاز تمرین برای حفظ تعادل می‌توانید از دیوار کمک بگیرید.
- چشمان خود را ببندید تا چالش تمرین افزایش یابد.
جراحی
اگر علائم بیماران از طریق داروهای ضدالتهابی، تزریق کورتیزون، تزریق هیالورونیک اسید، تزریق روان کننده‌ها، فیزیوتراپی و یا عمل آرتروسکوپی درد جلوی زانو بهبود نیابد، ممکن است گزینه جراحی برای آن‌ها در نظر گرفته شود.
پیشگیری
- از کفش مناسب و مخصوص ورزش استفاده نمایید.
- بر روی سطوح نرم‌تر و هموار بدوید.
- عضله چهار سر ران خود را برای بهبود عملکرد پاتلا (استخوان کشکک) تقویت کنید.
- عضلات همسترینگ و ساق پای خود را تحت کشش قرار دهید تا از پرونیشن بیش‌ازحد (کف پای صاف( جلوگیری به عمل آید.
- مسافت دویدن خود را هر هفته کمتر از 10 درصد افزایش دهید.
- دویدن در سربالایی را به‌تدریج به برنامه خود اضافه کنید.
- تناسب‌اندام خود را حفظ کنید. اطمینان حاصل کنید که سلامت و شرایط عمومی شما در سطح خوبی قرار داشته باشد. اگر اضافه‌وزن دارید، وزن اضافی خود را اصلاح نمایید.
- کشش. قبل از دویدن و یا انجام هرگونه فعالیت که بر زانو فشار می‌آورد، حداقل به مدت 5 دقیقه عضلات خود را با تمرینات کششی گرم نمایید. پزشک شما می‌تواند تمرینات مناسب برای افزایش انعطاف‌پذیری زانو و کاهش التهاب آن را به شما آموزش دهد.
- به‌تدریج شدت تمرینات خود را افزایش دهید. هرگز به‌طور ناگهانی شدت فعالیت‌های خود را افزایش ندهید.
- از کفش مخصوص دویدن استفاده کنید. سعی کنید کفش‌های مناسبی بخرید که جاذب شوک بوده و فشار وارده بر زانو خنثی نمایند. کفش‌ها باید به‌درستی اندازه شما باشند. در صورت فرسودگی و کهنه شدن کفش، دیگر از آن استفاده نکنید. اگر کف پای شما صاف است از ارتز و کف‌پوش‌های طبی استفاده نماید.
- شیوه صحیح دویدن را یاد بگیرید. کمی به سمت جلو متمایل باشد و زانوی خود را خم نگه‌دارید. سعی کنید بر روی سطوح نرم و هموار بدوید. از دویدن بر روی بتن اجتناب ورزید. هنگام پایین آمدن از سرازیری‌ها ، به‌صورت زیگزاک راه بروید و یا بدوید.
