خشکی و گرفتگی ممکن است در نواحی مختلف بدن از جمله گرفتگی گردن، شانه و … اتفاق افتد. گرفتگی شانه یا شانه یخ‌زده و یا “چسبندگی کپسول شانه” باعث درد و سفتی شانه‌ها می‌شود. باگذشت زمان دامنه حرکتی شانه بسیار کاهش می‌یابد. شانه یخ زده حدود ۲ درصد افراد جامعه را درگیر می‌کند. و معمولاً در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی خود را نشان می‌دهد. این بیماری در میان زنان شایع‌تر است.
فهرست مطالب
آناتومی
شانه‌های شما از یک مفصل گوی و کاسه‌ای تشکیل شده است که به‌نوبه‌خود سه استخوان در شکل‌گیری این مفصل همکاری دارند: استخوان بازو (هومروس)، شانه (کتف)، و ترقوه. یک بافت پیوندی محکمی که به آن “کپسول شانه” می‌گویند، مفصل را احاطه می‌کند. برای آنکه شانه شما به راحتی حرکت کند مایع مفصلی یا” مایع سینوویال “، کپسول و مفصل شانه را لغزنده می‌کند..
کپسول، مفصل شانه و تاندون روتاتور کاف را احاطه کرده است.
مراحل
در شانه یخ‌زده و خشکی شانه ، کپسول شانه ضخیم‌تر و تنگ‌تر می‌شود. رشته‌های سخت موجود در این بافت سخت‌تر می‌گردند. در بسیاری از موارد مایع مفصلی کاهش می‌یابد. در این شرایط شما قادر نخواهید بود – چه به‌تنهایی و چه با کمک دیگران- شانه خود را حرکت دهید. این بیماری معمولاً در سه مرحله پیشرفت می‌کنند.
شروع انجماد
در مرحله شروع انجماد به‌تدریج یک درد فزاینده‌ای را تجربه خواهید کرد. همچنان که درد شما بیشتر می‌شود، دامنه حرکتی شانه شما نیز کاهش می‌یابد. مرحله شروع انجماد معمولاً بین 6 هفته تا 9 ماه طول می‌کشد.
مرحله انجماد
ممکن است در طی این مرحله درد بهبود پیدا کنند اما سفتی شانه‌ها باقی می‌ماند. در طی 4 الی 6 ماهه مرحله انجامد، انجام فعالیت‌های روزمره بسیار سخت خواهد بود.
مرحله ذوب
در مرحله ذوب حرکت شانه به آرامی بهبود پیدا می‌کند. بازگشت کامل یا بهبود نسبی دامنه حرکتی شانه‌ها معمولاً شش ماه تا دو سال طول می‌کشد.
در شانه یخ‌زده، بافت نرم کپسول شانه، ضخیم، سفت و ملتهب می‌شود.
علت‌ها و دلایل شانه یخ‌زده
علل شانه یخ‌زده به طور کامل شناخته شده نیست. هیچ رابطه مشخصی با شغل فرد ندارد. برخی از فاکتورها ابتلا به شانه یخ‌زده را افزایش می‌دهند:
- دیابت: شانه یخ‌زده در افراد دیابتی بیشتر رخ می‌دهد ممکن است. 10 تا 20 درصد افراد مبتلا به دیابت، دچار این بیماری شوند. مکانیسم اثر آن هنوز شناخته شده نیست.
- بیماری‌های دیگر: برخی از مشکلات پزشکی دیگر را با شانه یخ‌زده مرتبط دانسته‌اند، از جمله: کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، بیماری پارکینسون، و بیماری‌های قلبی.
- بی‌تحرکی: بی‌تحرک ماندن شانه پس از یک دوره زمانی (به دلیل عواملی همچون: عمل جراحی، شکستگی یا آسیب‌های دیگر) احتمال بروز شانه یخ‌زده را افزایش می‌دهد. برای جلوگیری از شانه یخ‌زده بلافاصله پس از آسیب یا جراحی بیمار باید شانه خود را به میزانی که پزشکان تجویز می‌کنند حرکت دهد.
علائم بیماری شانه یخ‌زده
معمولاً درد شانه یخ‌زده آزاردهنده و شدید است. معمولاً در طول دوره بیماری و زمانی که دست خود را حرکت می‌دهید بدتر می‌شود. معمولاً درد در ناحیه بیرونی شانه و گاهی اوقات در بازو واقع می‌شود.
معاینات پزشکی
معاینات فیزیکی
پس از بیان سوابق پزشکی و علائم، پزشک شانه شما را معاینه می‌کند. ممکن است پزشک با دقت و مهارت بالا، شانه‌های شما را در جهت‌های خاصی حرکت دهد تا دردناک بودن ناحیه و محدودیت‌های حرکتی شانه را مشخص کند. هنگامی که شخص دیگری شانه شما را به حرکت درآورد، به آن “دامنه حرکتی منفعل” می‌گویند. سپس پزشک از شما می‌خواهد خودتان شانه‌هایتان را حرکت دهید تا ” دامنه حرکتی فعال” شما را نیز بررسی نماید. افراد مبتلا به شانه یخ‌زده هم به صورت فعال و هم به صورت منفعل، دامنه حرکتی‌شان محدود می‌شود.
آزمایشات تصویربرداری
ممکن است پزشک بخواهد احتمال دخالت عوامل مؤثر دیگر را نیز بررسی نماید. آزمایش‌های دیگری وجود دارد که در این خصوص به پزشک کمک می‌کند:
- اشعه X. ساختارهای متراکم از جمله استخوان‌ها، با کمک اشعه ایکس به‌وضوح نشان داده می‌شوند. ممکن است اشعه X، مشکلات دیگر شانه مانند آرتریت را نیز نشان بدهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و سونوگرافی. این دستگاه‌ها می‌توانند تصاویر بهتری از مشکلات بافت‌های نرم (مانند پاره شدن عضلات روتاتور کاف) ارائه دهند.
درمان
درمان شانه یخ‌زده معمولاً نیاز به جراحی ندارد و بسته به شرایط، درمان با آموزش تمرینات خاص آغاز می‌شود. اغلب برای تسکین درد و التهاب، از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) استفاده می‌شود. ممکن است برای افرادی که قادر به تحمل داروهای (NSAIDs) نمی‌باشند و یا دردشان شدید است، داروهای تخدیری نیز تجویز شود. بااین‌حال، درمان اصلی، طب فیزیکی یا فیزیوتراپی است. بی‌درنگ پس از تشخیص بیماری، فیزیوتراپی با تمرکز بر تمرینات کششی و تقویتی آغاز می‌شود. این تمرین‌ها در ابتدا توسط و یا تحت نظارت یک متخصص طب فیزیکی انجام می‌شود. اما پس از مدتی با نظارت پزشک، افراد خودشان نیز می‌توانند آن‌ها را انجام دهند. ممکن است روش‌های دیگر مانند استفاده از یخ، گرما و امواج اولتراسونیک نیز مورد استفاده قرار گیرد تا درد کاهش یابد.
اگر درد اجازه ندهد بیمار در جلسات طب فیزیکی شرکت کند، می‌توان ترکیبی از داروهای بی‌حس‌کننده موضعی و داروهای کورتیکواستروئیدی را به مفصل شانه تزریق نمود. در چنین روشی، داروی بی‌حسی به صورت کوتاه‌مدت درد را کاهش می‌دهد. داروهای کورتیکواستروئیدی التهاب را کاهش می‌دهند. بنابراین شرایط برای درمان بیمار آسان‌تر می‌شود. توصیه می‌شود اگر از روش‌های تزریقی برای بیمار استفاده می‌شود، با توجه به تورم و سخت شدن کپسول دوز مناسبی از داروها مصرف شود.
گاهی اوقات ممکن است یک بی‌حس‌کننده عصبی در قسمت فوقانی کتف استفاده شود و پس از آن داروی بوپیواکائین به داخل حفره کتف تزریق گردد. این روش غیراستروئیدی، ساده و بدون عارضه است. فقط ممکن است در محل تزریق احساس سوزش ایجاد شود. استفاده از آتل‌ها و یا سایر ابزارهای ثابت کننده شانه توصیه نمی‌شود. درست است که حرکت باعث ایجاد درد می‌شود، اما حرکت مفصل هرچند هم محدود باشد، باعث بهتر شدن روند درمان می‌شود.
اگر فرد حدود 6 تا 12 هفته پس از درمان قادر به دست آوردن دامنه حرکتی شانه خود نشود، تحت بیهوشی عمومی و یا بی‌حسی موضعی، پزشک با دستان خود تلاش می‌کند دامنه حرکتی مفصل را بازگرداند. اگرچه خطر بروز شکستگی در این روش بالا می‌باشد. اغلب این روش برای افراد مبتلا به دیابت سودمند نمی‌باشد و معمولاً اگر درمان با شکست مواجه شود، بیمار نیاز به جراحی پیدا خواهد کرد. چسبندگی کپسول شانه را از طریق جراحی نیز می‌توان درمان کرد. در این روش کپسول برش داده می‌شود و تخریب می‌گردد. این کار اغلب از طریق عمل جراحی آرتروسکوپی (جراحی با کمک اندوسکوپ) انجام می‌شود. البته با توجه به این که کپسول چسبنده می‌شود و فضای مفصل هم کوچک است، این جراحی دشوار است. جراحی باز مفصل نیز انجام می‌شود، اما با توجه اینکه روند بهبودی این بیماری خوش خیم است، به‌ندرت این نوع جراح انجام می‌شود.
درمان بیوفیدبک
همچنین درمان جدید بیوفیدبک نیز برای کاهش درد و التهاب ناشی از سندرم شانه یخ‌زده بسیار مؤثر است؛ در درمان بیوفیدبک به بیمار آموزش داده می‌شود تا از طریق تمرکز بر روی نقاط درد و ریلکس کردن درد را در آن نقطه از بین ببرد. معمولاً بعد از چند جلسه آموزش، بیمار کاملاً به نوع درمان آگاه شده و می‌تواند دردهای عضلانی در نواحی مختلف به‌خصوص شانه را به‌خودی‌خود کنترل کند.
ورزش‌هایی برای کاهش درد و التهاب در سندروم شانه یخ‌زده
برخی از تمرینات خاص به بازگرداندن دامنه حرکتی شانه کمک خواهند کرد. ممکن است این تمرین‌ها تحت نظارت یک فیزیوتراپیست و یا در خانه انجام شوند. درمان شامل تمرینات کششی و یا سایر تمرینات افزایش دهنده دامنه حرکتی می‌باشد. گاهی اوقات برای کمک به شل شدن شانه‌ها، قبل از تمرینات کششی می‌توان شانه را گرم نمود. در زیر نمونه‌هایی از تمرینات توصیه شده برای درمان شانه یخ‌زده آورده شده است:
- چرخش به سمت خارج – کشش غیرفعال. در میان چهارچوب در قرار بگیرید. بازوی آسیب دیده خود را 90 درجه خم کنید تا به چهارچوب برسد. دست خود را ثابت در محل نگه‌داشته و بدن خود را همان‌طور که در تصویر نشان داده‌شده است، بچرخانید. به مدت 30 ثانیه این وضعیت را نگه‌دارید. مقداری استراحت کرده و سپس حرکت را تکرار نمایید.
چرخش به سمت خارج – کشش غیرفعال
- کشش به جلو – حالت تاق باز: به پشت دراز بکشید، پاهای خود بر روی زمین قرار دهید. از بازوی سالم خود استفاده کرده و بازوی آسیب دیده را به آرامی بالا بیاورید تا آنجایی که یک کشش ملایمی در شانه شما ایجاد شود. به مدت 15 ثانیه این وضعیت را نگه‌دارید و به آرامی بازوی خود را پایین آورید. مقداری استراحت کرده و سپس حرکت را تکرار نمایید.
کشش به جلو – حالت تاق باز
- کشش ضربدری بازو: به آرامی دست خود را جلوی قفسه سینه قرار دهید، تقریباً زیر چانه قرار بگیرد، سپس تا آنجا که می‌توانید و درد ایجاد نمی‌شود، با کمک دست سالم به سمت مخالف، بازوی خود را تحت کشش قرار دهید. به مدت 30 ثانیه این وضعیت را نگه‌دارید. مقداری استراحت کرده و سپس حرکت را تکرار نمایید.
کشش ضربدری بازو
آیا شانه یخ‌زده قابل پیشگیری است؟
تمرینات مناسب افزایش دهنده دامنه حرکتی، تمرینات کششی و استفاده از شانه‌ها بعد از عمل جراحی یا جراحت، به جلوگیری از شانه یخ‌زده کمک می‌کند. در برخی موارد متخصصین علت بروز شانه یخ‌زده را نمی‌دانند، در این موارد امکان پیشگیری وجود ندارد. اما صبور باشید و توصیه‌های پزشک خود را دنبال کنید. در اغلب موارد شانه یخ‌زده باگذشت زمان بهبود می‌یابد.