دیسک یک بالشتک لاستیکی میان مهرههای ستون فقرات است، این مهره‌ها دور تا دور نخاع را جهت محافظت از ضربه‌ها و آسیب احاطه کرده است. هر کدام از دیسکها یک کپسول صاف و گرد میباشد که معمولا ۱ اینچ قطر و یک چهارم اینچ ضخامت دارند. دیسکها، محکم میان مهرههای ستون فقرات قرار گرفته‌اند و توسط رباط‌های متصل کننده استخوان‌های ستون فقرات به هم می‌پیوندند. در برخی از مواقع از دیسک کمر به عنوان یک وسیله به عنوان ضربه گیر یاد می‌شود. با گذشت زمان و بالارفتن سن دیسکها ضعیف شده و ممکن است صدمه ببینند و برای بهبود بیمار نیاز به جراحی بسته دیسک کمر و مراقبت‌های پزشکی خاصی میباشد.
علل بروز بیماری‌های دیسک کمر
چاقی، برداشتن اشیاء سنگین از زمین ، نشستن نامناسب روی زمین و صندلی ، نامناسب نشستن روی صندلی اتومبیل هنگام رانندگی ، ایستادن در حالت نامناسب، جای خواب نامناسب، ورزش نکردن و ضعف ستون اسکلتی ، خم شدن و کش آمدن ناصحیح ، تصادفات و سقوط ، فعالیت جسمانی زیاد وناجور، بروز پارگی و رگ به رگ شدن و یا دررفتگی و برمدگی دیسک بین مهره ها و یا رباط و اعصاب و عضلات ، ناهنجاریهای مادرزادی ، حاملگی ، عفونتها ، سرطانها ، فشارهای روحی و عصبی، اختلالات مغزی و طناب نخاعی .
از آن جا که دیسکهای بین مهره ها (۷ مهرۀ گردن، ۱۲ مهرۀ پشت ، ۵ مهرۀ کمر و استخوان خارجی و دنبالچه ) به میزان ۲۵ درصد از ستون فقرات را تشکیل می دهند و تنها در صورتی حرکات ما بین مهره ها امکان پذیر است که دیسک ها سالم و قوی باشند، در نتیجه باید کاری کرد که در طول زندگی به مرور زمان دیسکها در معرض تخریب و برآمدگی قرار نگیرند، و اگر دیسک آزرده تحت درمان قرار نگیرد حادثه ساز باشد.
زیرا ریشه های عصبی در طرفین مهره ها و کانال نخاعی در وسط ستون مهره ها ( از مغز تا دومین مهرۀ کمر ) ادامه داشته و پیامهای درد را از کمر به ستون مهره ای و پاها منتقل می کند.
علائم
شدت ناراحتی ممکن است خفیف، شدید و ناتوان‌کننده باشد. معمولاً علائم ناشی از فتق دیسک کمر با فرایند بیرون زدگی ریشه‌های عصب از سطح ستون فقرات در یک طرف بدن دیده می‌شوند. آسیب دیدگی ریشه عصب (رادیکولوپاتی) باعث ایجاد درد، بیحسی و ضعف در نواحی که مقصد عصب‌ها است می‌شود. علائم فتق دیسک عبارتند از:
- درد در قسمت تحتانی کمر
- کشیدگی درد از باسن به سمت ساق پا (که به ان سیاتیک گفته می‌شود زیر درد در عصب سیاتیک به سمت پایین جابجا می‌شود)
- مور مور شدن و بیحسی باسن یا ساق پا (پارستزیا)
- ضعف در یک یا هر دو پا
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
عمل بسته دیسک کمر
منظور از عمل بسته کمر، مجموعه درمان‌های پیشرفته مداخله ای میباشد که بدون نیاز به برش پوست و برداشتن عضلات و استخوان‌های خلفی ستون فقرات و از طریق سوزن‌ها و پروب‌های ظریف، زیر تصاویر زنده و هدایت همزمان دستگاه سونوگرافی و یا فلوروسکوپی انجام شده و جهت درمان مشکلات ستون فقرات به کار می‌رود. یکی از روش‌های درمان لیزر نوکلئوتومی میباشد.
لیزر نوکلئوتومی
لیزر نوکلئوتومی جراحی بسته دیسک کمر یک روش درمانی دارای حداقل سطح تهاجم است که در آن مواد داخلی یک دیسک بین مهره ای برآمده یا دچار فتق که باعث وارد شدن فشار به ریشه یک عصب یا کانال نخاعی شده، برداشته می شود.
برآمدگی یا فتق دیسک عمدتاً به خاطر سن ایجاد می شود، اما مجموعه ای از آسیب دیدگی ها نیز می تواند شرایط مشابه را برای بیمار به همراه داشته باشد. با بالا رفتن سن، دیسک غضروفی بین مهره ها که در حالت عادی اسفنجی و مرطوب است، به تدریج آب خود را از دست می دهد. این روند از دست دادن آب باعث ضعیف شدن لایه فیبری خارجی دیسک به نام آنالوس فیبروزوس می شود. آنالوس فیبروزوس یک ماده ژل مانند است که در مرکز دیسک قرار دارد. با تجزیه شدن دیواره خارجی دیسک، ماده داخل آن می تواند به سمت خارج حرکت کند و باعث ایجاد برآمدگی در دیواره دیسک یا حتی پارگی (فتق) در دیواره دیسک شود. به این ترتیب مایع داخل دیسک از محل خود خارج شده و آزاد می شود. درد، احساس سوزش، ضعف، و بی حسی در مواردی مشاهده می شود که دیسک متورم یا دچار فتق به کانال نخاعی یا یکی از ریشه های عصب در این ناحیه فشار وارد کرده و آن را گاز بگیرد. در نوكلئوتومي سوزن به قسمت هسته وسط دیسک هدایت می گردد. سپس پروپ مخصوص ( فیبر نوری ) داخل سوزن شده و در وسط دیسک قرار داده می شود و نوکلئوتومی انجام می گردد. سپس کلیه ابزار و سوزن ها خارح و بیمار به ریکاوری منتقل شده و چند ساعت بعد از نوکلئوتومی مرخص می شود.
دلایل استفاده از لیزر نوکلئوتومی
لیزر نوکلئوتومی فقط زمانی به بیمار پیشنهاد می شود که روش های درمانی محافظه کارانه همچون استراحت، داروهای مسکن، تمرین های ورزش کمردرد و دیسک کمر، و فیزیوتراپی نتواند به تسکین علائم دیسک کمر بیماری کمک کند. این درمان با وارد کردن یک سوزن به دیسک آسیب دیده شروع می شود. به این ترتیب یک ابزار ویدیویی که با لیزر دیسک کمر مجهز شده برای تبخیر تمام یا بخشی از هسته پولپی دیسک آسیب دیده استفاده می شود. این تبخیر دارای دو هدف اصلی زیر است:
- کاهش فشار وارد شده به ریشه عصب یا کانال نخاعی
- انتقال هسته پولپی به جراح امکان می دهد، در صورت نیاز مواد باقی مانده در دیسک را از کانال نخاعی یا ریشه عصب دور نگه دارد. انجام این کار می تواند برای اجتناب از دردناک شدن، تورم یا فتق دیسک در آینده مفید باشد.
با وجودی که در اکثر موارد، علائم برآمدگی یا فتق دیسک می تواند به خودی خود در طول چند هفته یا چند ماه آشکار شود، لیزر نوکلئوتومی می تواند برای تسکین درد مزمن یا بلند مدت در این حالت موثر باشد. این روش درمانی معمولاً به صورت سرپایی بر روی بیمار انجام می شود و بیمار می تواند در همان روز درمان برای استراحت به خانه باز گردد. دوره ریکاوری بیمار در این حالت سریع تر از زمانی است که از عمل جراحی قدیمی باز کمر استفاده شود. علاوه بر این، به خاطر اینکه در این حالت از یک شکاف کوچک بر روی پوست استفاده می شود، جای زخم باقیمانده پس از درمان حداقل می باشد.
چه دسته بیمارانی مناسب برای نوکلئوتومی با لیزر هستند ؟
- بیمارانی که تمایل با امکان انجام جراحی باز را ندارند.
- بیماران قلبی با شرایط خاص.
- ارتفاع دیسک خیلی کاهش نیافته باشد.
- دیسک خیلی خشک و بی آب نباشد.
- لیزخوردگی (سرخوردگی) در مهره ها نباشد.
چه دسته بیمارانی مناسب نوکلئوتومی نیستند ؟
- افراد باردار
- وجود اختلالات انعقادی
- عفونت در محل انجام عمل
مزایا
- سرپایی
- بدون خونریزی و بخیه
- بازگشت سریع به زندگی و کار روزمره
- حداقل عوارض ناشی از جراحی باز
- عدم چسبندگی بعد از عمل
عوارض نوکلئوتومی
نادر می بشد ولی مراقب بعد از عمل تا دو هفته تحت نظارت پزشک معالج لازم می باشد.