در اختلالات عصبی وخیم شونده مانند زوال عقل، فراموشی و تومور و حوادت عصبی دیگر مانند آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه و سکته می‌توان بطور موثر از توانبخشی عصبی استفاده کرد. هنگامی که یک مرحله مناسب از درمان آسیب مغزی به اتمام می رسد، مراحل بازتوانی عصبی جهت ریکاوری، بهبود توانایی شناختی و عملکردی بیمار جهت کمک به فرد در شناخت اهداف فردی خود مورد استفاده قرار می‌گیرد. پروسه ریکاوری ممکن است طولانی بوده و نیاز به انجام اقدامات زیادی داشته باشد، بویژه اگر مورد قانونی هم در آن وجود داشته باشد.

در چه شرایطی می توان از توانبخشی عصبی استفاده کرد؟

 آسیب ها، عفونت ها، امراض مربوط به زوال، نقص عضو، تومورها و اختلال در سیستم گردش خون می تواند به سیستم عصبی آسیب بزند. برخی از شرایطی که می توان در آنها از توانبخشی ساختاری عصبی استفاده کرد ممکن است شامل موارد زیر، البته نه فقط محدود به این موارد، باشند:

• اختلالات عروقی مانند سکته‌های ایسکمیک (ناشی از لخته شدن خون)، سکته های هموراژیک (ناشی از خونریزی در مغز)، لخته خون در زیر پوست و حملات ایسکمیک گذرا (TIA)
• عفونت‌هایی مانند مننژیت، التهاب مغز، فلج اطفال و ورم‌های چرکی
• صدماتی مانند وارد شدن ضربه به نخاع و مغز
• اختلالات ساختاری یا عصبی ماهیچه‌ای مانند فلج بل، مشکلات مربوط به گردن، سندروم تونل مچ، تومورهای نخاعی یا مغزی، بیماری‌های عصبی جانبی، سوء تغذیه، سستی ماهیچه‌های صورت و سندروم گویلاین-باره
• اختلالات عملکردی مانند سردرد، صرع، سرگیجه و دردهای عصبی
• اختلالات فرسایشی مانند بیماری پارکینسون، تصلب بافت‌های چندگانه، گرفتگی جانبی آمیوترفیک (ALS)، بیماری فراموشی و مشکل حرکات غیرارادی هانتینگون

تیم توانبخشی عصبی

 برنامه‌های توانبخشی عصبی را می‌توان در دو حالت بستری کردن بیمار یا بصورت سرپایی انجام داد. بسیاری از متخصصان حرفه‌ای از اعضای تیم توانبخشی عصبی هستند که شامل هر کدام از موارد زیر می‌شوند:

• عصب شناس،جراحی مغز و اعصاب
• ارتوپد،جراح ارتوپدی
• فیزیوتراپیست
• متخصص داخلی
• دیگر پزشکان متخصص
• متخصصان توانبخشی
• متخصص دندانپزشک
• فیزیوتراپیست
• کار درمانگر
• گفتار،زبان درمانگر
• مددکار اجتماعی
• روانشناس،روانپزشک
• تفریح درمانگر
• مدیر پرونده
• متخصص گوش، حلق و بینی
• سرپرست
• مشاور حرفه‌ای

برنامه توانبخشی عصبی

یک برنامه توانبخشی عصبی برای پاسخگویی به نیازهای بیمار بسته به مشکل خاص یا بیماری وی طراحی شده است. همکاری فعالانه بیمار و خانواده وی برای کسب موفقیت در این برنامه ضروری است. هدف از توانبخشی عصبی کمک به بازگشت بیمار به بالاترین سطح عملکرد و عدم وابستگی و در عین حال بهبود کلی کیفیت زندگی از نظر جسمی، احساسی و اجتماعی است. به منظور دستیابی به این اهداف، برنامه‌های توانبخشی عصبی شامل موارد ذیل می‌باشد:

• کمک در انجام فعالیت های زندگی روزمره (ADL) مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، حمام کردن، توالت، نوشتن، پخت و پز و خانه‌داری
• گفتار درمانی برای کمک به بیماران در صحبت کردن، خواندن، نوشتن و یا غذا خوردن
• استرس، اضطراب و مدیریت افسردگی
• بازیابی عملکرد مثانه و روده
• فعالیت‌هایی جهت بهبود در تحرک فرد (حرکت)، کنترل عضلانی، قدم زدن (راه رفتن) و تعادل
• برنامه های ورزشی برای بهبود حرکت، جلوگیری یا کاهش ضعف ناشی از کم استفاده کردن از یک عضو، مدیریت تشنج و درد و حفظ محدوده حرکتی عضو
• بازآموزی مهارت‌های اجتماعی و رفتاری
• مشاوره تغذیه
• مشارکت در گروه‌های حمایت اجتماعی
• انجام فعالیت‌هایی جهت بهبود اختلالات شناختی، مانند مشکلات تمرکز، توجه، حافظه و ساده لوحی فرد
• کمک به دستیابی به ابزارهای کمکی جهت ارتقای استقلال فردی
• آموزش و مشاوره به بیمار و خانواده وی
• اقدامات ایمنی و استقلال فرد و نیاز فرد به مراقبت در خانه
• مدیریت درد
• مدیریت استرس و حمایت عاطفی
• مشاوره تغذیه
• مشاوره شغلی

عملکرد توانبخشی عصبی چگونه است؟

 عصب شناسان علاقه‌مند به کشف نحوه اثرگذاری مغز بر رفتار احساسی، جسمی، اجتماعی و شناختی فرد در زندگی هستند. اولین قدم در توانبخشی عصبی، ارزیابی کامل فرد با انجام برخی آزمایشات است. بعضی از این تست‌ها عملکرد کلی مغز را آزمایش می‌کنند، بعضی‌ها نیز عملکرد خاصی از مغز را بررسی می‌کنند. عصب شناسان از نتایج این آزمایشات جهت پی بردن به مشکلات فرد استفاده خواهند کرد، تا بتوانند تصویری جامع از آنچه که ممکن است برای فرد اتفاق بیفتد و اینکه چه درمانی می تواند مفید باشد، داشته باشند.

گزینه‌های درمانی

خبر خوب این است که درمان‌های مفید بسیاری برای توانبخشی عصبی وجود دارد.

درمان‌های اصلاحی

 کمک می‌کند تا مهارت‌های از دست رفته را از طریق تمرین‌های تکراری و ویژه‌ای بازگردانند.

درمان‌های جبرانی

 کمک به استفاده از مهارت‌های استفاده نشده برای جبران نقص در نواحی دیگر.

آموزش روانشناختی

می‌تواند جهت حصول اطمینان بیمار و خانواده وی در درک شرایط و آنچه که مشکل فرد به دنبال دارد، حیاتی باشد.

معالجات درمانی

می تواند به درمان آسیب روحی بیمار که منجر به صدمه به بیمار شده است مانند هر اقدام لازم دیگر کمک کند.

درمان‌های شناختی

 مغز به عنوان یک قابلیت شگفت‌انگیز برای سازگاری و بهبود فرد پس از آسیب است. بخش‌هایی از مغز می‌توانند خود را در مناطق آسیب دیده به کار گیرند. این کار بخصوص سریعا” بعد از آسیب دیدن و زمانی که مغز هورمون‌های خاصی را برای بهبود و ریکاوری و تشکیل بافت عصبی آزاد می کند، بسیار موثر است.

انعطاف پذیری عصبی و توانبخشی

انعطاف پذیری عصبی به سازگاری و توانایی مغز و بقیه اجزای سیستم عصبی مرکزی (CNS) در تغییر و تطبیق پیدا کردن جهت پاسخ به علائم بیماری گفته می‌شود. در انجام این کار، مغز این علائم را به عنوان تجربه رمزگذاری کرده و رفتارهای جدید را یاد می‌گیرد. برای سالهای متمادی، جریان اصلی علوم عصب شناسی تصریح می‌کرد که انعطاف پذیری مغز فقط محدود به دوران کودکی است. اما امروزه کشف شده است که تغییرات قابل توجه مغز می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد و همچنین مغز آسیب دیده هم قابلیت بازیابی رفتارها و مهارت‌های از دست رفته را دارد. پروسه‌های انعطاف پذیری مغز شامل تغییرات در سطوح مولکولی، بیوشیمیایی، سیناپسی، ریشه‌های عصبی، زائده انتقال تحریکات عصبی، مورفولوژیکی و سطوح ارتباطی هستند. با توجه به این موارد، نقش درمان، تلاش برای بهبود و فعال کردن قابلیت انعطاف پذیری مغز بعد از سکته در پنجره درمانی است.

توانبخشی و حرکت

یکی از امیدوار کننده‌ترین کارها در توانبخشی عصبی، حرکت است. در یادگیری دوباره چگونگی حرکت بخشی از بدن مبتلا به سکته مغزی، انعطاف پذیری مغز تغییر می‌کند. فعالیت کردن به انعطاف پذیری مغز کمک کرده و به آن در بهبود سکته مغزی کمک می‌کند. کاهش، افزایش، بکار گیری مناطق بلا استفاده در مغز و تغییرات در فعال سازی مغز می تواند به بهبود رفتاری در طول کار درمانی و فیزیوتراپی کمک کند.

مهارت های یادگیری برای سازماندهی مجدد یک عملکرد بسیار مهم‌تر از تحرک داشتن است. تمرین کردن برای این فرایند یک کار ضروری است اما در بیماران در جهت حفظ و تعمیم این مهارت‌ها، باید تغییر داده شده و یا نادیده گرفته شود. به عنوان مثال یک درمانگر می تواند بیمار را برای رسیدن و گرفتن یک لیوان از طریق یک مسیر و یک فاصله تمرین دهد یا اینکه فاصله و سرعت رسیدن بیمار به آن شیء را تغییر دهد. تمرینات متنوع به بیمار این اجازه را خواهد داد که در بلندمدت مهارت‌های خود را افزایش داده و خود را بهتر با زندگی روزمره تطبیق دهند.

تمرینات مفید یادگیری حرکتی (بکارگیری و بازآموزی)

در ادامه روش‌هایی وجود دارد که از روش یادگیری حرکتی استفاده می‌کنند تا بیماران بتوانند بصورت موفقیت آمیز توابخشی کرده و چگونگی تحرک در جهت رفع نیازهای خود را یاد بگیرند. این روش‌ها می‌توانند به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گرفته و یا بصورت مرحله به مرحله و در مراحل پیشرفت بیمار مورد استفاده قرار گیرند.

جبران رفتاری و انعطاف پذیری عصبی

مشکل دیگری که میتواند در طی حرکات درمانی ایجاد شود جبران رفتاری است. جبران رفتاری پاسخ مغز به آسیب و تلاش های رفتاری برای مقابله با این اختلال است. هنگامی که واکنش به تجربیات رفتاری باعث بهبود سازماندهی مجدد و نتایج عملکردی می شود، مغز عملکرد خود را باز خواهد یافت. کلید بهبودی کامل نزد بیمارانی است که در حال یادگیری مجدد نحوه انجام صحیح یک حرکت جهت شناسایی نیازهای خود هستند.

هنگامی که مغز مسیرهای جدیدی را ایجاد می‌کند و مسیرهای گذشته را با درمان بازیابی می‌کند، بخش های مختلف بدن برای حضور در مغز رقابت می‌کنند. هر دو نیمکره دو طرفه و یک طرفه، در کنترل حرکت نقش دارند: اگر یک نیمکره آسیب ببیند، نیمکره دیگر ممکن است برخی از وظابف آن نیمکره را بر عهده بگیرد. بنابراین ارتقای تحریک حسی به شکل سیگنال های الکتریکی، ماساژ، تمرینات تسهیل کننده عصبی عضلانی و به طور کلی حس تحریک کنندگی برای کمک به ریکاوری، حیاتی است.

حمایت از تخصص‌گرایی برای توانبخشی

• فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به کاهش هرگونه مشکلات یا ناتوانی فیزیکی که ممکن است باعث بروز آسیب شود کمک کنند.
• کار درمانگر‌ها می‌توانند با آموزش راهبردها و بهبود توانایی‌های گوناگون به فرد جهت بازگشت به کار و یا سرگرمی و ورزش خود کمک کنند.
• زبان و گفتار درمانگرها می‌توانند به افراد دارای هر مشکل زبانی در کار کردن کمک کنند و همچنین بر مشکلات مختلف غذا خوردن یا بلعیدن غذا در صورتی که ضعفی در عضله گلو وجود داشته باشد، فائق بیایند.
• کار درمانگرهای کمکی می‌توانند به افراد جهت حضور مجدد در اجتماع کمک کنند.
• متخصصین تغذیه می‌توانند در زمینه برنامه تغذیه و رژیم غذایی کمک کنند. این مورد اغلب پس از بروز آسیب مغزی ممکن است مشکل ساز باشد.

“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”