فهرست مطالب
تاریخ: ۹ اسفند ۱۴۰۲
شرایطی که در آن پاهای یک فرد به حالت خمیده به نظر می‌رسد اصطلاحاً “پاهای پرانتزی” گفته می‌شود. در این حالت، شکل ظاهری پاها به صورتی است که وقتی قوزک پاها در کنار هم باشند، زانوها از یکدیگر فاصله دارند. پای پرانتزی در علم زیست شناسی با اصطلاح ژنوواروم مادرزادی نیز شناخته می‌شود. پرانتزی بودن پاها در بعضی موارد می‌تواند نشانه‌ای از برخی بیمارهای زمینه‌ای مانند راشیتیسم یا بیماری بلانت باشد. همچنین این عارضه می‌تواند باعث بروز آرتروز در مفاصل لگن و زانو شود.
تشخیص پای پرانتزی، بررسی میزان فاصله و دانستن علل پرانتزی شدن پاها، در انتخاب درمان موثر، لازم می باشند. در اکثر موارد، معاینه فیزیکی به تنهایی در تشخیص پای پرانتزی کافی است اما در برخی موارد برای بررسی وضعیت استخوان و تشخیص سایر بیماری‌ها به عنوان عاملی برای پرانتزی شدن پاها، عکسبرداری نیز لازم و ضروری است.
مهم‌ترین درمان‌های موجود برای پاهای پرانتزی شامل گچ گرفتن، استفاده از بریس و در موارد شدید، عمل جراحی برای اصلاح حالت غیر طبیعی ساختار استخوان می‌باشد.
اسکن کف پا یکی از پیشرفته‌ترین تجهیزات در کلینیک امید است که برای ساخت بریس و ارتزهای پا مورد استفاده قرار می گیرد. برای تشخیص پرانتزی بودن پاها، درمان و یا برای رزرو نوبت در کلینیک امید با شماره تلفن ۰۹۱۲۸۴۴۴۹۹۰ تماس حاصل فرمایید.
پای پرانتزی در کودکان
پرانتزی بودن پاها در نوزادان کاملاً رایج است و علت آن به چگونگی قرارگیری جنین در فضای تنگ رحم مادر برمی‌گردد.
حالت پرانتزی معمولاً تا زمانی که نوزاد شروع به راه رفتن می‌کند، در پاهای او قابل مشاهده است و این حالت ممکن است ناشی از خمیده شدن استخوان‌های پا (شامل استخوان‌های درشت نی و ران) به سمت خارج باشد. در طول سال اول از زندگی نوزاد، مفاصل زانو به هم نزدیک‌تر می‌شوند و استخوان ران به سمت داخل و پایین به سمت زانوها می‌پیچد. این باعث می‌شود که پاها به صورت صاف و طبیعی ظاهر شوند. معمولاً در این دوره، استخوان درشت نی نی نیز به سمت خارج صاف می‌شود و کف پاها به حالت طبیعی روی سطح زمین قرار می‌گیرد. بافت استخوان‌های ران در این زمان سفت و صاف می‌شود و این امکان را به کودک می‌دهد که بتواند حرکت کند.
حالت پرانتزی پاها در اغلب موارد با گذشت زمان و با رشد کودک برطرف می‌شود. اما در صورتی که فرایند صاف و سخت شدن استخوان‌ها به درستی انجام نگیرد، عارضه پای پرانتزی در کودک حالت دائمی پیدا می‌کند.
علل پاهای پرانتزی
بررسی علل زیر برای تشخیص پای پرانتزی :
بیماری بلانت
بیماری بلانت که با عنوان “تیبیاوارا” نیز شناخته می‌شود یکی از عللی است که باعث رشد غیر طبیعی و خمیدگی ساق پای کودکان در ناحیه زانو به پایین می‌گردد. این بیماری باعث می‌شود که خمیدگی پاهای کودک بعد از آنکه شروع به راه رفتن می‌کند، بدتر شود. معمولاً علائم این بیماری به سادگی قابل مشاهده است، اما در برخی موارد ممکن است تا وقتی که کودک به سن ۱۰ سال و بالاتر می‌رسد، قابل تشخیص نباشد. همچنین پاهای پرانتزی می‌تواند با گذشت زمان منجر به بروز مشکلاتی در مفصل زانوها شود.
بیماری بلانت در زنان، کودکان چاق و افراد نژاد آفریقایی آمریکایی شایع‌تر است. خطر پرانتزی شدن پاها در کودکانی که زودتر از زمان معمول شروع به راه رفتن می‌کنند نیز بیشتر است. در حالت طبیعی یک کودک باید در سنین بین ۱۱ تا ۱۴ ماهگی، خودش شروع به راه رفتن کند.
بیماری پاژه
بیماری پاژه بر نحوه تجزیه و بازسازی بافت استخوان‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. در نتیجه، این بیماری متابولیکی باعث می‌شود که استخوان‌ها با قدرت و استحکام کافی ساخته نشوند. این شرایط می‌تواند منجر به پرانتزی شدن پاها و بروز سایر عوارض مفصلی در فرد بیمار شود.
بیماری پاژه در افراد مسن شایع‌تر است اما با تشخیص زودهنگام و استفاده از روش درمانی مناسب می‌توان به طور موفقیت‌آمیزی آن را برطرف کرد.
راشیتیسم
بیماری راشیتیسم هنگامی اتفاق می‌افتد که فرد به مدت طولانی دچار کمبود ویتامین دی باشد که باعث ضعیف شدن و نرمی استخوان‌ها شده و می‌تواند منجر به بروز پای پرانتزی گردد.
پا کوتاهی
آکندروپلازی شایع‌ترین نوع پا کوتاهی می‌باشد. این عارضه یک اختلال رشدی است که بر شکل‌گیری استخوان اثر می‌گذارد و به مرور زمان باعث پرانتزی شدن پاها می‌شود.
آرتروز
فرسودگی زانوها ناشی از فشار و استفاده مداوم می‌تواند به تدریج منجر به ساییدگی و بروز مشکلات آرتروز شود. ژنوواروم (پای پرانتزی)، که خود یکی از پیامدهای آرتروز است، ممکن است این مشکل را شدیدتر کند. این وضعیت ممکن است در ابتدا بدون درد باشد، اما در صورت عدم درمان، ممکن است ناخوشایندتر و مضاعف شده و ناراحتی مفصل را تشدید کند.
شکستگی‌ها
شکستگی‌های تنشی به ویژه آن‌هایی که در ناحیه زانو اتفاق می‌افتد، ممکن است تا مدت طولانی علائمی نداشته و بیمار متوجه آن نشود. در واقع در اوایل زمانی که شکستگی‌های تنشی در زانوی شما اتفاق می‌افتد، خیلی به ندرت ممکن است متوجه درد آن شوید، اما به تدریج درد زانو شدیدتر شده و مفصل زانو به بار زیادی که بر روی آن وارد می‌شود، عادت می‌کند. در صورتی که درمان نشود، استخوان مجدداً خود را بازسازی می‌کند و اگر این بازسازی به شکل نادرستی انجام شود، نتیجه آن می‌تواند پای پرانتزی باشد.
بنابراین هر گونه شکستگی در ناحیه زانو، درشت نی و نازک نی که به روش مناسبی درمان نشود و بهبود پیدا نکند، می‌تواند منجر به بروز پای پرانتزی گردد.
تومورها و عفونت‌های استخوان
انحنای غیر طبیعی پاها که باعث پیدایش ظاهر پرانتزی در آن‌ها می‌گردد، می‌تواند ناشی از تومورهای استخوانی یا عفونت استخوان‌ها نیز باشد. این مشکلات هر چند خیلی شایع نیست اما باید به شییوه مناسبی توسط پزشک درمان شود.
مشکلات اسکلتی
مشکلات اسکلتی ممکن است با افزایش سن یا وزن و تشدید فشار وارد بر روی پاها بدتر شود. اگر این عوارض به موقع درمان نشود معمولاً منجر به بروز ناراحتی و درد شدید در فرد بیمار خواهد شد.
تشخیص علائم پای پرانتزی
اولین نشانه پای پرانتزی آن است که زانوها از هم فاصله می‌گیرند و به طرف بیرون متمایل می‌شوند. اگر زاویه این انحراف بزرگ باشد باعث بدشکلی پاها و بروز پیامدها و اثراتی بر سلامتی می‌شود که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- بروز درد در ناحیه پاها
- سختی در راه رفتن. هر چقدر انحراف پاها بیشتر باشد، حرکت دادن آن‌ها سخت‌تر است.
- ورم مداوم پاها
- بروز اشکال در حالت بدن و مشکل اسکولیوز
به عنوان یک قاعده کلی می‌توان گفت که پاهای پرانتزی تا قبل از سن ۴ سالگی در کودک علائم خود را نشان می‌دهد. تا قبل از این سن، پرانتزی بودن حالت پاها طبیعی است زیرا اسکلت کودک هنوز در حال رشد و نمو است و بدشکلی احتمالی در آن به مرور زمان رفع می‌شود. اما در صورت وقوع موارد زیر باید به آن توجه داشت:
- کودک خیلی زود شروع به راه رفتن می‌کند.
- چند دقیقه بعد از آنکه شروع به حرکت می‌کند خسته می‌شود.
- کودک هنگام راه رفتن به حالتی شبیه به یک خرس، پاها را از ساق به نوک پا حرکت می‌دهد.
- زانوها از یکدیگر فاصله می‌گیرند و به سمت خارج بدن تمایل پیدا می‌کنند و انحراف آن‌ها با چشم قابل مشاهده است.
تا زمانی که کودک تنها این علائم را نشان می‌دهد، فقط به مشاهده دقیق و پیشگیری نیاز دارد. در واقع عمل جراحی جهت رفع این مشکل برای کودکان زیر ۷ سال تجویز نمی‌شود، مگر آنکه یک بیماری مادرزادی باشد.
پزشک چگونه پای پرانتزی را تشخیص می‌دهد؟
علائم ابتدایی پای پرانتزی در جریان مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی بررسی می‌شود. این نشانه‌ها به صورت طبیعی با چشم قابل تشخیص هستند؛ برای مثال، کافی است پاها را در کنار هم قرار دهید و صاف بایستید. با این حال، نتایج این مشاهدات ممکن است برای تشخیص قطعی کافی نباشد. بنابراین، علاوه بر معاینات فیزیکی، عکسبرداری رادیولوژی انجام می‌شود تا زاویه انحراف پاها و موقعیت داخلی استخوان‌ها مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، با اخذ اثر جای پای بیمار و انجام محاسبات خاص، زاویه قرارگیری مفصل‌ها و احتمال بروز پای پرانتزی در آینده ارزیابی می‌شود. تشخیص وجود عارضه پای پرانتزی توسط پزشک پس از یک معاینه دقیق و جامع قطعی می‌شود.
درمان پای پرانتزی
اگر پزشک به صورت قطعی تشخیص داد که پای پرانتزی در اثر شرایط فیزیولوژیکی فرد به وجود آمده است، نیازی به هیچگونه درمان وجود نخواهد داشت. این پاها به موازات رشد کودک صاف خواهند شد. متخصصان توصیه می‌کنند که کودک هر ۶ ماه یک بار توسط پزشک معاینه شده و روند بهبودی او بررسی شود.
برای درمان پای پرانتزی دو روش اصلی وجود دارد که یکی استفاده از لوازم ارتوپدی و دوم انجام عمل جراحی است.
- برخی از کودکان ممکن است به ابزارهای ارتوپدی یا بریس نیاز داشته باشند. این روش در مواردی که مشکل زانوی پرانتزی شدید باشد یا کودک به بیماری بلانت مبتلا باشد، استفاده می‌شود.
- پزشکان معمولاً برای بیماران مبتلا به راشیتیسم ویتامین دی تجویز می‌کنند و مقدار کلسیم بیشتری را نیز در برنامه غذایی بیمار توصیه می‌کنند. علاوه بر آن به بیمار توصیه می‌کنند که مدت زمان بیشتری را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار داشته باشند.
- فعالیت ورزشی یکی از روش‌های اساسی برای اصلاح پاهای پرانتزی است. ماهیچه‌ها به صورت جفتی کار می‌کنند و برای داشتن عملکرد مناسب و رشد بهینه کودک، باید هر دو پا به یک اندازه قدرتمند باشند. اگر پرانتزی بودن پاها تا سنین بالاتر از ۳ یا ۴ سالگی ادامه یابد، ایجاد یک برنامه ورزشی و تمرینی مناسب می‌تواند به بهبود این مشکل کمک کند. تخصصی‌های فیزیوتراپی می‌توانند در تدوین برنامه تمرینی و آموزش صحیح انجام حرکات ورزشی به کودک کمک کنند. تمرین‌های هوازی منظم مثل پیاده‌روی یا دویدن آرام نیز به بهبود سلامت عمومی بدن و تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند. همچنین، ورزش کردن می‌تواند از چاقی جلوگیری کند که در بروز و تشدید پای پرانتزی نقش مهمی دارد.
- پزشک می‌تواند تعیین کند که آیا زاویه انحراف اندازه‌گیری شده در یک فرد نیاز به انجام عمل جراحی دارد یا خیر. معمولاً افراد مبتلا به بیماری بلانت برای درمان این مشکل به عمل جراحی نیاز پیدا می‌کنند.
