تزریقات ستون فقرات به دو شکل استفاده می‌شود. مورد اول استفاده‌ی آن در تشخیص منشا درد کمر، پا، گردن و بازو است (تشخیصی) و مورد دوم کاربرد آن در کاهش درد است (درمانی).
در بیشتر موارد تزریقات ستون فقرات به عنوان بخشی از برنامه‌ی درمانی جامع‌تری انجام می‌گیرند. این برنامه‌ی درمانی در اکثر مواقع شامل برنامه‌ی ورزشی است که به منظور بهبود یا حفظ قابلیت حرکتی ستون فقرات (ورزش‌های کششی) و استحکام آن (ورزش‌های قدرتی) انجام می‌گیرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد درد ستون فقرات و تزریقات ستون فقرات با مرکز جامع توانبخشی امید با شماره های 02122780702 و 09128444990 تماس حاصل فرمایید.
فهرست مطالب
تزریقات ستون فقرات چه هستند؟
تزریقات ستون فقرات انواع مختلفی دارد که هریک مزیتهای خاص خود را دارد. این تزریقات معمولا بخشی از سیستمی دو منظوره هستند که هم برای تشخیص مشکلات کمر و هم برای درمان آن مشکلات کاربرد دارند. این نوع درمان باید در کنار دیگر درمان‌ها انجام شود تا نتیجه دهد اما در مواقع ضروری می‌توان از آن برای تشکین سریع درد استفاده کرد. اگر در کنار آن از برنامه‌ی ورزشی صحیح برای توانبخشی استفاده شود، می‌تواند راه‌حل مناسبی برای درمان بلندمدت کمردرد یا گردن درد محسوب شود. تزریق ستون فقرات چه برای خرابی دیسک بین‌مهره‌ای، چه برای درمان دیسک می‌تواند نقش بسزایی در بهبود کیفیت زندگی فرد داشته باشد.
فرآیند انجام تزریقات
تزریقات ستون فقرات به کمک اشعه‌ی ایکس انجام می‌گیرد که به آن فلوروسکوپی می گویند. از این طریق می‌توان محل درست تزریق را شناسایی کرد و ایمنی را بالا برد.
به این منظور، قبل از تزریق ستون فقرات ماده حاجب تزریق می‌شود. اگر این ماده در جهت درستی جریان نیابد، موقعیت سوزن را تغییر می‌دهند و دوباره ماده کنتراست تزریق می‌کنند و این کار را تا جایی ادامه می دهند که ماده در جهت درستی قرار گیرد.
در هنگام تزریق در ناحیه‌ی اپیدورال، ممکن است فرد در این ناحیه احساس گزگز، سوزش خفیف یا فشار داشته باشد. چند دقیقه بعد از اتمام تزریق، همه‌ی این احساس‌ها از بین می‌رود. بیمار به مدت نیم ساعت تا یک ساعت بعد از تزریق در اتاق ریکاوری تحت نظر خواهد بود و علائم حیاتی او مرتبا چک خواهد شد.
انواع تزریقات ستون فقرات (اچ ۲)
انواع مختلف تزریقات ستون فقرات که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم، برای درمان عارضه‌های خاص و تشخیص انواع آسیب‌های ستون فقرات استفاده می‌شود و به پزشکان و بیماران کمک می کند که در مسیر بهبود کمردرد، شرایط را بهتر مدیریت کنند. این تزریقات شامل تزریق اپیدورال استروئید برای درد کمر و گردن، انسداد انتخابی ریشه‌ی عصبی، تزریق مفاصل فاست و تزریق مفاصل خاجی خاصره‌ای (ساکروایلیاک) می‌شود. تفاوت این تزریق‌ها در محل تزریق آن‌ها و دردی است که برای درمان آن به کار می‌روند اما همه‌ی آن‌ها برای تسکین درد کسانی به کار می‌رود که انتخاب چندانی برای تسکین درد خود ندارند.
تزریقات اپیدورال استروئید
برای تسکین دردی که از ستون فقرات شروع شده و سپس به بازو و پا سرایت می‌کند، از تزریق اپیدورال استفاده می‌شود. درد بازو یا پا ناشی از التهاب یا فشردگی عصب‌های نخاعی است (عصب تحت فشار).
دارو‌هایی که در ناحیه‌ی اپیدورال تزریق می‌شود شامل دارو‌های بی‌حسی و دارو‌های ضد التهاب مانند استروئید (کورتیزون) می‌شود؛ تزریق این دارو‌ها در نزدیکی عصب تحت فشار صورت می گیرد. سوزن در فضای اپیدورال، فضایی درقسمت خارجی شامه، قرار می گیرد. شامه غشایی است که از کانال نخاعی محافظت می‌کند. این تزریق نوعی تزریق درمانی است که باعث کاهش تورم عصب و کاهش یا تسکین درد می‌شود.
اگر هدف از تزریق تشخیص باشد، تزریق در عصبی مشخص انجام می‌گیرد تا معلوم شود آن عصب منشا درد است یا خیر. بعضی اوقات فقط یک داروی بی حسی تزریق می‌شود. واکنش سریع به تزریق بلافاصله بررسی می‌شود. اگر درد کاملا یا تا حد زیادی تسکین یافته باشد، به این معنی است که آن عصب دلیل اصلی و اولیه‌ی درد است اما اگر درد فقط تا حد کمی کاهش یابد، مشخص می‌شود که منشا دیگری برای درد نیز وجود دارد.
تزریق اپیدورال استروئید لومبار
این نوع تزریق اپیدورال در ناحیه‌ی گودی کمر انجام می‌گیرد. اعصاب تحت فشار اغلب در این ناحیه که به آن ناحیه‌ی لومبار می گویند، قرار دارد. در این روش، سوزن وارد فضای اپیدورال می‌شود تا به کانال عصبی، ناحیه‌ای در کمر که محل قرارگیری عصب مورد نظر است، برسد. زمان تزریق کوتاه است و مانند همه‌ی تزریق های ستون فقرات از طریق فلوروسکوپی (به کمک اشعه‌ی ایکس) انجام می‌گیرد. این روش برای تسکین درد پا و ناحیه‌ی پایین کمر کاربرد دارد.
تزریق ترانس فورامینال اپیدورال استروئید لومبار
همانطور که از نام آن مشخص است، این نوع تزریق در همان ناحیه‌ای که در بالا ذکر شد، انجام می‌گیرد. در این نوع تزریق، سوزن به جای آنکه وارد کانال عصبی شود، وارد فورامن عصبی (گذرگاه عصبی) کنار مهره می‌شود. در این روش استروئید در کنار ریشه‌ی عصبی تزریق می‌شود که به کاهش تورم در این ناحیه کمک می کند و اگر با ورزش و تراپی همراه باشد، باعث تسکین طولانی مدت درد خواهد شد.
تزریق ترنس فورامینال اپیدورال استروئید به روش لومبار معمولا هم برای درمان کمر درد و هم درد در ناحیه‌ی گودی کمر به کار می‌رود. در بسیاری از موارد نیز برای درمان درد سیاتیک از این نوع تزریق استفاده می‌شود. فقط چند روز طول می‌کشد تا استروئید‌ها شروع به کار کنند و نتیجه‌ی نهایی بسیار کم ریسک‌تر از روش‌های تهاجمی قدیمی است.
تزریق اپیدورال استروئید کودال
این نوع از تزریق ستون فقرات در ناحیه‌ی زیر کمر و در نزدیکی استخوان دنبالچه انجام می‌شود؛ مانند سایر تزریق های اپیدورال استروئید، هدف اعصاب نخاعی می‌باشد. در این مورد، سوزن وارد ناحیه‌ای به نام استخوان خاجی که در بالای استخوان دنبالچه قرار دارد، می‌شود و استروئید مستقیما وارد اعصاب تحت فشار پایینی‌ترین قسمت کانال نخاعی می‌شود.
این نوع تزریق برای درمان درد در ناحیه‌ی گودی کمر انجام می‌گیرد اما برای درد پا نیز موثر است. معمولا چند روز طول می‌کشد تا استروئید اثر کند اما به دلیل استفاده از داروی بی حسی، درد برای مدت کوتاهی در حین انجام تزریق تسکین می‌یابد.
تزریق اپیدورال استروئید توراسیک
این تزریق در ناحیه‌ی میانی کمر انجام می گیرد. فرآیند انجام آن به طور کلی مانند دیگر انواعی است که در بالا به آن‌ها اشاره شد؛ با این تفاوت که به طور دقیق اعصابی را هدف قرار می‌دهد که در ناحیه‌ی توراسیک (قفسه‌ی سینه) تاثیر‌گذار هستند. درد در این ناحیه علل متفاوتی دارد؛ این علل می‌تواند شامل فتق دیسک، تنگی کانال نخاعی و یا عوارض بعد از عمل ستون فقرات باشد.
این نوع تزریق لزوما برای درمان کمردرد انجام نمی‌گیرد. اگرچه می‌تواند برای تسکین درد ناحیه‌ی بالایی کمر موثر واقع شود، اغلب برای تسکی درد شکم و پهلو از آن استفاده می‌شود.
تزریقات مفاصل فاست
این نوع تزریق در محل مفاصل فاست یا اطراف آن‌ها انجام می‌گیرد. مفاصل فاست مفاصل کوچکی هستند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند. از تزریقات مفاصل فاست زمانی استفاده می‌شود که علت درد عارضه‌های فرسایشی/آرتروزی یا صدمه دیدگی باشد. از این نوع تزریق برای درمان درد گردن، قسمت میانی کمر و گودی کمر استفاده می‌شود. درد در این نواحی فقط به همان قسمت محدود نمی‌شود و می‌تواند به شانه‌ها، باسن و ران نیز منتشر شود.
اگر هدف تزریق تشخیصی باشد، تزریق مفاصل فاست می‌تواند به دو شکل انجام گیرد: تزریق مستقیم داروی بی حسی در مفصل یا بی حس کردن اعصابی که سیگنال‌های درد را با خود حمل می‌کنند. اگر با تزریق داروی بی حسی به مفصل درد تا حد زیادی تسکین یافت، آنگاه مشخص می‌شود که تزریق درمانی استروئید باعث تسکین دائمی درد گردن یا کمر می‌شود.
اگر تزریق داروی بی حسی نشان دهد که عصب منشا درد است، قدم بعدی مسدود کردن سیگنال‌های درد به طور دائمی است. این کار از طریق فرکانس رادیویی یا آسیب زدن به اعصابی انجام می‌گیرد که مفصل را تغذیه می‌کنند. این کار با تکنیک «سوزاندن» انجام می‌گیرد.
تزریق مفاصل خاجی خاصره‌ای (ساکرو ایلیاک)
تزریقات مفاصل خاجی خاصره‌ای از مناظر زیادی شبیه تزریقات مفاصل فاست است. این مفاصل در حد فاصل استخوان خاجی و استخوان‌های حرقفی قرار دارند.
شواهد نشان داده‌اند که بروز مشکل در مفاصل خاجی خاصره‌ای باعث احساس در گودی کمر، باسن و پا می‌شود. معمولا یکی از مفاصل باعث احساس درد در پایین بدن می‌شوند و کمتر دیده شده‌است که هردوی مفاصل خاجی به طور همزمان باعث ایجاد درد شوند.
تزریق در این مفصل نیز می‌تواند برای اهداف تشخیصی یا درمانی انجام شود. تزریق داروی بی حسی در مفصل خاجی خاصره‌ای به کمک اشعه‌ی ایکس ایده‌آل ترین حالت برای تشخیص درد مفصل خاجی خاصره‌ای است. اگر پس از تزریق داروی بی حسی درد کمر، باسن یا ران به شکل قابل توجهی کاهش یابد، بدان معنی است که این مفصل منشا درد است.
تزریق درمانی شامل تزریق استروئید است وهدف آن تسکین درد برای مدت طولانی است.
مسدود‌سازی انتخابی ریشه‌ی عصبی
مسدود‌سازی انتخابی ریشه‌ی عصبی می‌تواند هدف تشخیص یا درمانی داشته باشد. اگرچه می‌توان از آن به عنوان شکلی از درمان برای درد عصب در بازو یا پا استفاده کرد، اما کاربرد آن به عنوان ابزار تشخیصی بسیار حائز اهمیت است. فرآیند تشخیصی آن در مقایسه با فرآیند‌های اپیدورال که در بالا به آن پرداخنه شد، پیشرفته‌تر است زیرا از آن برای تشخیص ریشه‌ی عصب درگیر که به منبع درد تبدیل شده است، به کار می‌رود و به جراح کمک می کند که محل دقیق منبع درد را به منظور انجام کم تهاجمی‌ترین جراحی ستون فقرات تشخیص دهد.
این تزریق باید بسیار دقیق انجام گیرد زیرا محل آن مستقیما کنار خود ریشه‌ی عصبی است که می تواند منشا اصلی درد باشد. زمانی که احتمال داده می‌شود یک ریشه‌ی عصبی عامل اصلی درد است یا زمانی که تزریق اپیدورال استروئید در گذشته انجام گرفته اما درد را از بین نبرده‌است، این نوع تزریق می‌تواند جایگزین مناسبی برای تزریق اپیدورال استروئید باشد.
عوارض
تزریقات ستون فقرات معمولا بدون خطر هستند و چنانچه عوارضی به دنبال داشته باشند، آن عوارض خفیف و محدود به آن فرد خواهد بود. این عوارض شامل موارد زیر هستند اما می‌توانند موارد دیگری را نیز شامل شوند:
- خون‌ریزی
- عفونت
- التهاب عنکبوتیه
- بیحالی
- بافت مردگی بی خونی
- ضغف ماهیچه
- سردرد
- تشدید درد
عوارض متداول تزریق استروئید شامل:
- سرخی صورت
- افزایش اشتها
- اختلال در قاعدگی
- حالت تهوع
- اسهال
- افزایش فشار خون است.
افراد با نشانه های زیر باید از تزریق ستون فقرات دوری کنند:
- عفونت پوستی در ناحیه‌ی تزریق
- اختلال خون‌ریزی یا مشکلات در انعقاد خون
- فشارخون بالا یا دیابت کنترل نشده
- حساسیت به ماده‌ی حاجب، داروی بی‌حسی یا استروئید