کژپشتی یک نوع انحنای ستون فقرات به سمت پهلوها است که اغلب در هنگام رشد درست قبل از بلوغ رخ می‌دهد. برخی از بیماری‌ها مانند، فلج مغزی و دیستروفی عضلانی می‌توانند باعث کژپشتی گردند، بااین‌حال علت بسیاری از موارد اسکولیوز یا کژپشتی هنوز ناشناخته است. کژپشتی در اغلب موارد خفیف است، اما در برخی موارد به‌خصوص در کودکان، این ناهنجاری ستون فقرات می‌تواند شدیدتر بوده و هم گام با رشد آن‌ها میزان آن افزایش می‌یابد. کژپشتی شدید می‌تواند منجر به ناتوانی یا معلولیت شود. انحنای ستون فقرات به‌خصوص اگر شدید باشد، می‌تواند حجم داخل قفسه سینه را کاهش دهد، درنتیجه ریه‌ها نمی‌توانند به‌خوبی وظیفه خود را انجام دهند. افرادی که کژپشتی خفیف دارند، تحت نظر قرار گرفته می‌شوند (معمولاً از طریق ارزیابی با اشعه X)، تا تغییرات انحنای ستون فقراتشان بررسی گردد.
در بسیاری از موارد، درمان خاصی ارائه نمی‌شود. برخی از افراد برای جلوگیری از بدتر شدن انحنای ستون فقرات، باید از کمربندهای مخصوص طبی استفاده کنند. در برخی موارد شدید کژپشتی، برای جلوگیری از بدتر شدن روند بیماری و اصلاح انحنا ممکن است نیاز به مداخلات جراحی باشد.
کلینیک امید مجهزترین مرکز درمان‌های غیرجراحی برای بیماری اسکولیوز(انحراف ستون فقرات) در ایران می‌باشد. پزشکان ما در این کلینیک ابتدا با استفاده از نرم افزار و اسکنرهای سه بعدی واقعی به ارزیابی میزان انحراف ستون فقرات می‌پردازند و سپس با استفاده از روشهای درمانی موثر و پیشرفته مانند بریس، درمان دستی و حرکات ورزشی به درمان بیماران کمک می‌کنند. در این کلینیک پیشرفته پروسه ساخت بریس‌های طبی در درمان این انحرافات با استفاده از دستگاه CNC و آموزش حرکات ورزشی اختصاصی نیز، توسط کارشناسان دوره دیده از اروپا در این مرکز، با مدرک رسمی برای درمان بیماران انجام می‌شود.
فهرست مطالب
علائم و نشانه‌های کژپشتی
علائم و نشانه‌های کژپشتی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- شانه‌های نامتوازن
- یک شانه برجسته‌تر از دیگری به نظر می‌رسد
- کمر ناموزون
- قرارگیری لگن یک سمت از بدن بالاتر از دیگری
اگر انحنای کژپشتی خیلی شدید باشد، ممکن است ستون فقرات علاوه بر انحنا به سمت پهلوها، دچار چرخش و یا پیچ‌وتاب شود. در این حالت یک طرف دنده‌های قفسه سینه نسبت به طرف دیگر جلوتر می‌آید.
علل کژپشتی
پزشکان دقیق نمی‌داند چه چیز باعث کژپشتی می‌شود، بااین‌حال به نظر می‌رسد عوامل ارثی نیز در این بیماری دخیل باشند، زیرا که این بیماری در افرادی که سابقه خانوادگی دارند بیشتر ظاهر می‌شود.
علل دیگری کژپشتی عبارت‌اند از:
- بیماری‌های عصبی و عضلانی، مانند بیماری دیستروفی عضلانی و یا فلج مغزی.
- نقایص مادرزادی که بر ستون فقرات اثر می‌گذارند.
- صدمات یا عفونت‌های ستون فقرات
عوامل خطر
عوامل خطرزا ابتلا به کژپشتی عبارت‌اند از:
- سن. علائم و نشانه‌های کژپشتی معمولاً هنگام رشد افراد درست کمی قبل از بلوغ آغاز می‌شوند.
- جنسیت. اگرچه تقریباً هر دو جنس به میزان مشابهی دچار کژپشتی می‌شوند، اما به میزان کمی دختران در معرض خطر بیشتری قرار دارند، همچنین میزان پیشرفت بیماری و نیاز به درمان، اندکی در آن‌ها بیشتر است.
- سابقه خانوادگی. کژپشتی در بعضی از خانواده‌ها شیوع بیشتری دارد، هرچند بیشتر مبتلایان به کژپشتی، سابقه خانوادگی در این خصوص ندارند.
چه هنگامی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه علائم و نشانه‌های کژپشتی شدید به پزشک خود مراجعه کنید. بااین‌حال از آنجایی که تغییر انحنای ستون فقرات معمولاً به‌صورت تدریجی و بدون درد اتفاق می‌افتد، ممکن است اشخاص متوجه آن نشوند. گاهی اوقات، معلمان، دوستان و هم تیمی‌های ورزشی برای اولین بار متوجه انواع اسکولیوز در افراد می‌شوند که در این صورت باید برای درمان اسکولیوز با ورزش یا دیگر روشهای درمانی به پزشک مراجعه شود.
تشخیص
پزشک ابتدا سابقه پزشکی شما را به‌دقت بررسی خواهد کرد و ممکن است سوالاتی را در مورد نحوه رشد و بلوغ شما بپرسد. در معاینه فیزیکی، ممکن است پزشک از شما بخواهد که بایستید و از کمر به جلو خم شوید، سپس می‌خواهد دستانتان را آزادانه به سمت پایین آویزان کنید تا تغییرات احتمالی قفسه سینه شما را تشخیص دهد.
همچنین ممکن است پزشک برای بررسی موارد زیر یک سری آزمایش‌های عصبی انجام دهد:
- ضعف عضلانی
- بی‌حسی
- انعکاس‌های غیرطبیعی
آزمایش‌های تصویربرداری
اشعه X می‌تواند به‌سادگی کژپشتی را تشخیص دهد و میزان انحنای ستون فقرات را تعیین نماید. اگر پزشک به بیماری زمینه‌ای دیگری مشکوک شود – مانند یک تومور – ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری دیگری را نیز (مانند MRI) درخواست دهد.
درمان
بیشتر افراد فرم خفیفی از کژپشتی را تجربه خواهند کرد و احتمالاً به جراحی و اصلاح‌کننده‌های طبی نیازی نخواهند داشت. افرادی که کژپشتی خفیفی دارند باید هر چهارتا شش ماه معاینه شوند تا روند تغییر انحنای ستون فقرات آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد.
دستورالعمل‌های مختلفی بر اساس شدت انحنا (خفیف، متوسط و شدید) برای هر فرد وجود دارد که پزشک با توجه به شرایط افراد درمان مناسب را انتخاب کرده و روند درمانی را آغاز می‌کند.
عواملی که باید در نظر گرفته شود عبارت‌اند از:
- جنسیت. این بیماری در دختران با ریسک بیشتری پیشرفت می‌کند.
- شدت انحنا. احتمال بدتر شدن انحناهای بزرگ‌تر در طول زمان بیشتر است.
- الگوی منحنی. منحنی‌های S مانند بیشتر از منحنی‌های C شکل، شرایط شان بدتر می‌شود.
- محل انحنا. منحنی واقع در بخش مرکزی (قفسه سینه) ستون فقرات شرایط بدتری را برای بیمار فراهم می‌کند. منحنی‌های بالاتر یا پایین‌تر ستون فقرات شرایط بهتری دارند.
- بلوغ. اگر رشد کودک متوقف شده باشد، خطر پیشرفت انحنای ستون فقرات کم می‌شود. این بدان معنی است که استفاده از اصلاح‌کننده‌های طبی (پشت‌بند) در کودکانی که هنوز در مرحله رشد قرار دارند، تأثیر بیشتری خواهد داشت.
درمان از طریق طب فیزیکی
متخصصین طب فیزیکی می‌توانند در تمام مراحل درمان کژپشتی و مراحل پس از جراحی به شما کمک نمایند. آن‌ها وضعیت و حرکت الگوهای بدن را ارزیابی می‌کنند، محدودیت‌های ناشی از تغییرات در ستون فقرات را تشخیص و بر اساس سایر علائم مانند درد و عدم تعادل عضلات به درمان شما می‌پردازند. متخصصین طب فیزیکی بر اساس شدت و نوع انحنا برای هر شخصی برنامه درمانی منحصربه‌فرد طراحی می‌کنند و تا رسیدن به نتیجه مطلوب بیمار را تحت نظر قرار می‌دهند. در طول دوره از توان‌بخشی پزشک از نزدیک بر پیشرفت درمان نظارت خواهد کرد.
اصلاح‌کننده‌های طبی
پشت‌بندهای طبی در کژپشتی
اگر استخوان‌های فرزند شما هنوز در حال رشد باشند و شدت کژپشتی او متوسط باشد، ممکن است پزشک پوشیدن پشت‌بند را تجویز کند. پوشیدن پشت‌بند طبی کژپشتی را درمان نمی‌کند، روند آن را نیز معکوس نمی‌کند، اما معمولاً مانع از پیشرفت بیشتر انحنای ستون فقرات می‌شود.
رایج‌ترین نوع پشت‌بندها از جنس پلاستیک ساخته می‌شوند و مطابق انحناهای بدن طراحی می‌گردند. این پشت‌بندها عموماً چسبان بوده و زیر لباس پوشیده می‌شوند، درنتیجه تقریباً از روی لباس قابل تشخیص نمی‌باشند. آن‌ها زیر بغل، اطراف قفسه سینه، کمر و لگن را پوشش می‌دهند. اغلب باید آن‌ها را به‌صورت شبانه روزی پوشید، هرچه ساعات بیشتری از آن‌ها استفاده گردد، اثر مطلوب شان بیشتر خواهد شد.
معمولاً با پوشیدن این پشت‌بندها می‌توان در بسیاری از فعالیت‌های روزمره شرکت نمود. آن‌ها محدودیت چندانی ایجاد نمی‌کنند. اگر لازم باشد- برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی و یا سایر فعالیت‌های جسمی – می‌توان آن‌ها را خارج نمود و سپس دوباره استفاده کرد.
استفاده از اصلاح‌کننده‌های طبی به‌طورمعمول پس از رشد استخوان‌ها متوقف می‌شود، یعنی زمانی که:
- حدود دو سال از شروع عادت ماهانه دختران گذشته باشد.
- موهای صورت پسران به رشد کامل خود رسیده باشد.
- دیگر در قد افراد تغییری ایجاد نشود.
پزشکان برای ساخت بریس‌های طبی و تجهیزات ارتوپدی در درمان انحراف ستون فقرات از دستگاه مجهز CNC که دارای دقت بالایی در در طراحی و ساخت بریس می باشد،بهره می برند. در فرایند ساخت این بریس‌های طبی،در ابتدا بیمار به وسیله ی تجهیزات مخصوص برای ثبت اطلاعات در سیستم کامپیوتری مورد ارزیابی واقع شده و سپس دستگاه از این اطلاعات برای طراحی و ساخت بریس استفاده می‌کند.
عمل جراحی
کژپشتی شدید معمولاً با گذشت زمان پیشرفت می‌کند، بنابراین ممکن است پزشک برای کاهش شدت انحنای ستون فقرات و برای جلوگیری از بدتر شدن شرایط بیمار، عمل جراحی را توصیه نماید. رایج‌ترین نوع جراحی کژپشتی “فیوژن ستون فقرات” نام دارد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
اگرچه تمرینات فیزیوتراپی نمی‌تواند کژپشتی را به‌طور کامل درمان کند، ولی به‌طورکلی ورزش‌های عمومی و یا شرکت در رشته‌های ورزشی خاص، سلامت کلی افراد را ارتقاء می‌دهند.
عوارض
درحالی‌که بسیاری از افراد فرم خفیفی از این اختلال را تجربه می‌کنند، اما گاهی اوقات ممکن است در اثر کژپشتی عوارضی ایجاد گردد، ازجمله:
- آسیب ریه‌ها و قلب. ممکن است در کژپشتی‌های شدید، قفسه سینه به ریه‌ها و قلب فشار وارد کند، و در تنفس و پمپاژ قلب اختلال ایجاد شود.
- بروز مشکلات در پشت افراد. احتمال مبتلا شدن به دردهای مزمن، در پشت افراد مبتلا به کژپشتی نسبت به افراد عادی بیشتر است.
- تغییر شکل ظاهری. در کژپشتی‌های شدید، ظاهر افراد می‌تواند دچار تغییر شود، ازجمله نامتوازن شدن شانه‌ها، برجسته شدن دنده‌ها، ناهمگون شدن باسن و متمایل شدن کمر و تنه به یک سمت. همزمان با بدتر شدن کژپشتی این تغییرات قابل‌توجه‌تر می‌شوند. معمولاً افراد مبتلا به کژپشتی از این تغییرات خود، به‌خوبی آگاه می‌گردند.