گرفتگی و خشکی کمر در صبح

اسپوندیلیت آنکیلوزان (که به آن بیماری بکترو یا بیماری ماری استرامپل نیز گفته می‌شود) نوعی آرتریت یا التهاب مفصلی مزمن و تخریبی است که ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک و، در بیشتر موارد، مفاصل دیگر بدن را درگیر می‌کند.

علل اسپوندیلیت آنکیلوزان

---

اسپوندیلیت آنکیلوزان غالباً علت ژنتیکی دارد، طوری که اکثر مبتلایان به اسپوندلیت آنکیلوزان (تقریباً 90%) با ژنی به نام ژن HLA-B27 به دنیا می‌آیند.

ژن‌های دیگری نیز در ارتباط با اسپوندیلیت آنکیلوزان شناسایی شده‌اند. این ژن‌ها ARTS1 و IL23R نام دارند. ظاهراً این ژن‌ها در تأثیر بر سیستم ایمنی بدن نقش دارند. پیش‌بینی می‌شود که درک تأثیرات این ژن‌ها بتواند به یافتن درمانی برای اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک کند.

اسپوندیلیت آنکیلوزان در اکثر موارد موروثی بوده و شخص می‌تواند ژن HLA-B27 را از یک عضو دیگر خانواده به ارث ببرد.

علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان

---

علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان در ابتدا به پایین کمر یا درد مفاصل محدود شده و اغلب در افراد جوان به شکل درد و ناراحتی و درد فزاینده دیده می‌شوند. این علائم که به صورت مقطعی بروز کرده و معمولاً پیشرونده هستند عبارتند از:

• خشکی و درد صبحگاهی در ناحیه مفصل ساکروایلیاک و ستون فقرات.
• درد پایین کمری که شدت آن باعث بیدار شدن بیمار از خواب شود.
• دردی که به پاها و کشاله ران‌ها منتشر می‌شود.
• دردی که در طول استراحت و بعد از آن، مثل صبح‌ها، بدتر می‌شود.
• خشکی و دردی که با ورزش تسکین می‌یابند.
• ناراحتی و درد در ناحیه باسن، گردن، شانه‌ها، مفاصل ران و قسمت بالای کمر.
• علائم، ناگهان شدت یافته و سپس ناپدید می‌شوند.
• در موارد شدید، بیمار دچار احساس ناخوشی، کاهش وزن و خستگی می‌شود.

سایر عوارض این بیماری نیز عبارتند از التهاب‌های عود کننده‌ی چشم، مشکلات قلبی، ریوی، سیستم عصبی و روده‌ای و ‌همچنین، افزایش خمیدگی قسمت بالایی ستون فقرات که به مرور زمان اتفاق می‌افتد.

تشخیص

---

تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان تا حد زیادی بر مبنای یافته‌های به دست آمده از تاریخچه پزشکی بیمار و معاینه فیزیکی انجام می‌گیرد. همچنین از آزمایش‌های رادیولوژی و آزمایشگاهی برای تأیید تشخیص استفاده می‌شود که البته هر دو محدودیت‌هایی دارند.

تاریخچه پزشکی

اطلاعات مربوط به تاریخچه پزشکی از پاسخ سؤالاتی مثل موارد زیر به دست می‌آید:

• دردتان از کی شروع شد؟
• دقیقاً کجای کمر یا گردنتان درد دارد؟ آیا مفاصل دیگرتان هم مشکل دارند؟
• آیا درد کمرتان با ورزش بهتر شده یا بعد از یک دوره بی‌فعالیتی، مثل صبح‌ها بعد از بیدار شدن از خواب، بدتر می‌شود؟
• آیا مشکلات دیگری، مثل مشکلات چشم یا خستگی دارید؟
• آیا کس دیگری در خانواده شما مشکلات کمر یا آرتریت دارد؟
• آیا اخیراً به بیماری‌های معده و روده مبتلا شده‌اید؟
• آیا به هیچ نوعی از راش پوستی، مثل پسوریازیس، مبتلا نیستید؟

پزشک، پاسخ‌های داده شده به این پرسش‌ها را مبنای تشخیص خود قرار می‌دهد.

معاینه فیزیکی

پزشک، در طول معاینه فیزیکی علائم و نشانه‌های اسپوندیلیت آنکیلوزان را جستجو خواهد کرد. این علائم و نشانه‌ها عبارتند از درد در امتداد ستون فقرات و/یا درد لگن، مفاصل ساکروایلیاک، پاشنه‌ها و سینه. پزشک از بیمار می‌خواهد حرکت کرده و به جهات مختلف خم شود تا بتواند انعطاف‌پذیری ستون فقرات او را چک کند؛ همچنین از بیمار می‌خواهد نفس عمیق بکشد تا وجود هرگونه مشکل در انبساط قفسه او، که می‌تواند ناشی از التهاب مفاصل محل اتصال دنده‌ها به ستون فقرات باشد، را بررسی کند.

آزمایش‌های رادیولوژی

عکس‌های رادیولوژی تغییرات ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک که ناشی از اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند را نشان می‌دهند؛ البته، آسیب‌دیدگی‌هایی که در عکس‌های رادیولوژی مشخص هستند نتیجه سال‌ها التهاب می‌باشند.

با ام‌آرآی می‌توان بیماری را زودتر تشخیص داد، زیرا ام‌آرآی می‌تواند آسیب بافت‌های نرم و استخوان را پیش از آنکه در عکس‌های رادیولوژی دیده شوند نشان دهند.‌

می‌توان هر دوی این دو نوع آزمایش را برای پایش پیشرفت باسپوندیلیت آنکیلوزان استفاده کرد.

آزمایش‌های آزمایشگاهی

آزمایش خون اصلی مورد استفاده برای اسپوندیلیت آنکیلوزان، همان آزمایشی است که برای بررسی وجود ژن HLA-B27 ، که در اکثر سفید پوستان مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود دارد، انجام می‌شود.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان

---

دارو درمانی

شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد دسته‌ای از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی به نام مهارکننده انتخابی کوکس۲، ریسک مشکلات ناشی از مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را کاهش می‌دهند، البته مزایا و خطرات مهارکننده‌های کوکس 2 می‌بایست برای هر بیمار سبک و سنگین شود.

سایر داروهای ضدالتهابی تجویز شده برای این بیماری عبارتند از نوع تجویزی ناپروکسن، ایندومتاسین، تولمتین و سولینداک.

استروئیدهای خوراکی

استروئیدهای خوراکی مانند پردنیزون، تقریباً هیچ وقت برای درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان استفاده نمی‌شوند. تزریق استروئیدها برای کاهش درد و ورم حاد مفاصلی مثل مفصل زانو مؤثر است، اما هیچ وقت برای مفاصل ستون فقرات استفاده نمی‌شود.

تزریق کورتیکواستروئیدها

تزریق کورتیزون به تسکین انتزیت تاندون آشیل یا فاسیای کف پا کمک می‌کند.

داروهای ضدروماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDها)

از این داروها، که عموماً برای درمان روماتیسم مفصلی استفاده شده و حاوی سولفاسالازین و متوترکسات هستند، نیز برای اسپوندیلیت آنکیلوزان استفاده می‌شود که البته تأثیر آن محدود است.

سولفاسالازین

از این دارو بیشتر برای کنترل درد مفاصل و همچنین ورم مفاصل کوچکِ ناشی از آرتریت استفاده می‌شود.

متوترکسات

این دارو نیز می‌تواند برای کنترل علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان شدید مؤثر باشد.

کنترل بیماری با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان است. یک فیزیوتراپ می‌تواند یک برنامه تمرینی تهیه کند که اجرای آن عضلات بیمار را تقویت کرده و به حفظ قابلیت تحرک ستون فقرات و سایر مفاصل کمک می‌کند. تمرین دادن کمر و گردن بسیار مهم است زیرا مانع از خشک شدن این اندام‌ها در یک حالت خمیده می‌شود.

سرما و گرما درمانی

استفاده از گرما به کاهش گرفتگی عضلات کمر کمک می‌کند. استفاده از یخ نیز به کاهش التهاب در طول دوره تشدید علائم کمک می‌کند.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی کمک چندانی به درد مفاصل نمی‌کند، اما درد و خشکی عضلات و گرفتگی عضله را به شدت کاهش می‌دهد. اگرچه، برای هر فرد نوع به خصوصی از ماساژ مناسب است، با این حال برای بسیاری از افراد ماساژ بافت‌های نرم، هم برای تسکین علائم و هم برای رفع استرس به خوبی جواب می‌دهد. گاهی اوقات، فیزیوتراپ برای تسکین التهاب از انواع خاصی از روغن‌ها استفاده می‌کند.

آب درمانی

آب درمانی گزینه‌ بی‌نظیری برای مبتلایان به آرتروز‌های زانو و مفاصل ران و همچنین آرتروز ستون فقرات است زیرا می‌تواند فشار وارده بر مفاصل را کاهش دهد.

آب درمانی، که گاهی اوقات به آن استخر درمانی، آکواتراپی، یا هیدروتراپی گفته می‌شود، شرایط ایده‌آلی برای تمرینات بیماران فراهم می‌کند، زیرا نیروی شناوری آب فشار نیروی جاذبه را تا حد زیادی خنثی کرده و در نتیجه وزن قرار گرفته روی مفاصل را کاهش می‌دهد.

برخی ورزش‌هایی که معمولاً برای این بیماری انجام می‌شوند عبارتند از:

• حرکات کششی عضلات همسترینگ، پایین و بالای کمر و گردن.
• تمرینات قدرتی، مانند استفاده از دمبل‌های فومی که از آن‌ها برای غلبه بر نیروی مقاومت آب استفاده می‌شود.
• تمرینات ایروبیک، مانند راه رفتن در آب، اسکی صحرانوردی یا پیاده‌روی نسبتاً سریع برای ریلکس شدن پایین کمر و ناحیه باسن.
• آی‌چی، که نوعی ترکیبی از تای‌چی است، دارای حرکاتی کند و آرام، تمرکز بر ریلکسیشن و تنفس کنترل شده است که باعث بهبود تعادل، قدرت و انعطاف‌پذیری مفاصل می‌شوند.

اوزون درمانی

اوزون، باعث افزایش اکسیژن دریافتی سلول‌های قرمز خون و همچنین افزایش مصرف گلوکز توسط این سلول‌ها می‌شود.

• اوزون، غشاء سلول‌های بافت‌ها را انعطاف‌پذیرتر، ارتجاعی‌تر و سالم‌تر می‌سازد.
• باعث می‌شود سلول‌ها، مواد مغذی را بهتر مصرف کرده و مواد زائد را سریع‌تر دفع کنند.
• مویرگ‌ها و رگ‌های خونی را شل کرده و گردش خون را افزایش می‌دهد.
• سلول‌های سفید خون را تحریک کرده و سیستم ایمنی بدن را کارآمدتر می‌سازد.
• ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروب‌ها را نابود کرده و به این ترتیب عفونت‌ها را کنترل می‌کند.
• به سلول‌های بیمار کمک می‌کند تا از سموم و رادیکال‌های آزاد مضر خلاص شوند.
• اوزون به افزایش سطح انرژی بدن کمک کرده و تأثیرات ضدپیری دارد.

فیزیوتراپی

در اینجا، درمان‌های فیزیوتراپی شامل تمریناتی جهت بهبود وضعیت قرارگیری بدن، حرکات کششی جهت افزایش انعطاف‌پذیری، و تمرینات قدرتی برای پشتیبانی از ستون فقرات است. تمرینات تنفس عمیق نیز به بیماران کمک می‌کنند بر انرژی خود تمرکز کرده و ظرفیت ریه‌هایشان را افزایش دهند.

وسائل کمکی، اسپوندیلیت آنکیلوزان را درمان نمی‌کنند، اما به حفظ وضعیت قرارگیری بدن یا نتایج فیزیک به دست آمدن از طریق فیزیوتراپی کمک می‌کنند. این وسائل عبارتند از:

• تکیه‌گاه‌های کمر (مانند بالش‌های پشت کمری)
• بریس‌های کمر
• تشک‌های مناسب کمردرد یا صندلی‌های جاذبه صفر

اغلب برای بیماران اسپوندیلیت آنکیلوزان، تمریناتی که با حرکت آهسته انجام می‌شوند یا تمرینات بدون تحمل وزن تجویز می‌شود. این تمرینات عبارتند از:

• تای‌چی
• یوگا
• شنا
• استخر درمانی یا همان آب درمانی
• دوچرخه‌سواری یا رکاب زدن روی دوچرخه ثابت

یک متخصص مجرب درمان آرتریت یا مربی ورزشی مجاز می‌تواند به بیماران کمک کند تا برنامه‌ای مؤثر تهیه کنند که هم عضلات اطراف مفاصل آن‌ها را تقویت کند و هم فشار وارده بر مفاصل درگیر را به حداقل برساند.

کنترل بیماری  با جراحی

جراحی هم یکی از گزینه‌های موجود برای مبتلایان به اسپوندیلیت آنکیلوزان و بدشکلی‌های ناشی از آن، خصوصاً در ستون فقرات و مفاصل ران، است. برای این بیماران دو نوع جراحی وجود دارد، که انجام هر یک از آن‌ها به علائم و وضعیت بالینی بیمار بستگی دارد؛ این دو نوع عبارتند از:

• تعویض مفصل
• استئوتومی