کیست مچ دست: علت، علائم، تشخیص و درمان

کیست گانگلیون یا کیست مچ دست نوعی برآمدگی است که در زیر پوست احساس می‌شود. این کیست معمولا بدون درد مچ دست است اما بسته به موقعیت قرارگیری آن ممکن است به اندازه‌‌ای دردناک باشد که نیاز به اقدام برای درمان آن باشد. کیست مچ دست معمولا روی مفاصل و تاندون‌های مچ دست و در اغلب موارد در قسمت فوقانی مچ دست، شکل می‌گیرد. این کیست‌ها در برخی موارد نیز در قسمت تحتانی مچ دست یا در قسمت فوقانی اولین مفاصل انگشتان دست شکل می‌گیرد. کیست‌های مچ دست اغلب کروی شکل هستند و هنگام لمس کردن آن ممکن است نرم یا سفت به نظر بیایند. این کیست معمولا حالتی ارتجاعی دارد. کیست مچ دست در اطراف مفصل و در قسمت بالایی یک ساختار ساقه مانند به نام پدیکل، شکل می‌گیرند و معمولا روی این ساقه حرکت می‌کنند.

 

علت‌ها و دلایل کیست مچ

---

علت کیست مچ دست ناشناخته است اما به نظر می‌رسد ارتباطی بین شکل‌گیری کیست مچ دست و التهاب یا تحریک تاندون و مفاصل باشد. مشخص نیست که چه عواملی در شکل‌گیری کیست مچ دست موثر هستند. کیست مچ دست اغلب در بین سنین 15 تا 40 سالگی بروز می‌کند و احتمال بروز آن در زنان بیشتر از مردان است. این کیست‌ها همچنین در بین ورزشکاران ژیمناستیک که به طور مکرر به مچ دست خود فشار وارد می‌آورند، شایع است.

کیست مچ دست که در مفاصل انتهایی انگشتان بروز می‌کند-که به نام کیست موکوس نیز شناخته می‌شود- معمولا به آرتروز مفاصل انگشتان در ارتباط است و بیشتر در بین زنان با سن بین 40 تا 70 سال شایع است.

عوامل خطر

---

عواملی که احتمال بروز کیست مچ دست را افزایش می‌دهد عبارتند از:

• سن و جنس شما: کیست مچ دست ممکن است در هر کسی بروز کند اما در بین زنانی با سن بین 20 تا 40 سال بیشتر شایع است.
• ابتلا به آرتروز مفاصل: افرادی که به آرتروز فرسایشی در مفاصل انگشت خود (خصوصا مفاصل نزدیک به ناخن) مبتلا هستند، به شدت در معرض ابتلا به کیست مچ دست در اطراف این مفاصل هستند.
• آسیب‌های مفاصل و تاندون‌ها: احتمال بروز کیست مچ دست در اطراف تاندون‌ها و مفاصلی که قبلا آسیب دیده‌اند بسیار بیشتر است.

علائم و نشانه‌های کیست مچ

---

علایم کیست مچ دست و برآمدگی‌های ناشی از کیست مچ دست دارای ویژگی‌های زیر هستند:

• محل : کیست مچ دست اغلب در اطراف مفاصل و تاندون‌های مچ دست شکل می‌گیرد. دومین ناحیه‌ای که بروز کیست مچ دست در آن شایع است، مچ پا و مفاصل انگشتان پا است. البته احتمال بروز این کیست در اطراف سایر مفاصل نیز وجود دارد.
• اندازه و فرم کیست: کیست مچ دست کروی یا بیضوی هستند و معمولا اندازه‌ی قطر آن‌ها کمتر از 2.5 سانتی‌متر است. در برخی موارد اندازه‌ی کیست آنقدر کوچک است که حس نمی‌شود. اندازه‌ی کیست ثابت نیست و ممکن است نوسان داشته باشد و معمولا وقتی با مفصل مورد نظر، حرکات مکرر انجام می‌شود، کیست بزرگ‌تر می‌شود.
• درد: کیست مچ دست معمولا علت درد مچ دست نیست. اما اگر کیست بر روی یکی از عصب‌ها فشار بیاورد، حتی اگر اندازه‌ی کیست به قدری کوچک باشد که موجب برآمدگی نشده باشد نیز، می‌تواند موجب بروز درد، گزگز و مورمور یا احساس ضعف در عضلات مربوطه شود.

تشخیص کیست مچ

---

پزشکان ما کیست مچ دست را بر اساس شکل ظاهری و فیزیکی آن، محل بروز آن و این که موقع فشار وارد کردن بر آن موجب بروز درد یا گزگز می‌شود یا خیر، تشخیص می‌دهند.

عکسبرداری با اشعه ایکس

در برخی موارد که تشخیص کیست با معاینه فیزیکی، قطعی و واضح نیست، ممکن است پزشکان ما انجام عکسبرداری با اشعه ایکس را تجویز کنند تا مطمئن شوند که آیا بیمار به مشکلات جدی‌تری مانند آرتروز یا تومور استخوان مبتلا هست یا خیر.

اسکن ام.آر.آی

در برخی موارد کیست مچ دست دردناک است اما  آنقدر کوچک است که باعث ایجاد برآمدگی در زیر پوست نمی‌شود و بنابراین پزشک نمی‌تواد وجود کیست را با معاینه فیزیکی تشخیص دهد. به این کیست‌های دردناک، کیست‌های پنهان گفته می‌شود. تشخیص این کیست‌ها تنها با انجام عکسبرداری ممکن است. در این موارد پزشک انجام عکسبرداری با ام.آر.آی ر تجویز می‌کند. دستگاه ام.آر.آی از آهنربا، امواج رادیویی و کامپیوتر برای گرفتن یک مجموعه عکس بسیار واضح و با جزئیات بالا از اعضای بدن استفاده می‌کند. این عکس‌ها می‌توانند وجود کیست مچ دست را نشان بدهند.

درمان کیست مچ

---

در بسیاری از موارد کیست مچ دست بعد از مدتی به طور خود‌به‌خود از بین می‌رود. تاکنون روش‌های درمانی مختلفی برای این مشکل  ارائه شده است. برخی روش‌ها تنها شامل تحت نظر داشتن کیست‌هایی است که موجب بروز علائمی ‌مثل درد نشده‌اند و برخی دیگر شامل بیرون کشیدن مایع درون کیست (آسپیراسیون) یا جراحی کیست می‌شوند.

• برای بیرون کشیدن مایع درون کیست (آسپیراسیون)، یک سوزن درون کیست فرو برده می‌شود و پس از این که مایع درون کیست بیرون کشیده شد، داروی استروئیدی (که یک ماده‌ی ضدالتهاب است) در آن ناحیه تزریق می‌شود. تحقیقات نشان داده اند که در اغلب موارد بیرون کشیدن مایع درون کیست، در صورتی که در زمان مناسبی انجام شود، موجب درمان کامل کیست می‌شود. در صورتی که شما تا به حال سه بار مایع درون کیست را بیرون کشیده‌اید، احتمال درمان کیست شما (خصوصا در صورتی که کیست در قسمت پشت دست باشد) بسیار بیشتر است. در صورتی که بخواهیم روش آسپیراسیون/تزریق استروئید و روش جراحی را با هم مقایسه کنیم باید بگوییم که احتمال بازگشت دوباره‌ی کیست بعد از جراحی کمتر است.
• روش‌های درمانی دیگری از جمله استفاده از داروهای کورتیکاستروئید، فشار وارد کردن به کیست به صورت دستی و طب‌سوزنی الکتریکی برای درمان کیست مچ دست به کار گرفته می‌شوند، اما افرادی که مایلند از این روش‌های درمانی استفاده کنند، لازم است قبل از اقدام به درمان در این‌باره با پزشک خود مشورت کنند چرا که نتایج این روش‌های درمانی در افراد مختلف و شرایط مختلف، متفاوت است.

درمان با جراحی

بعد از مشکل تونل کارپال مچ دست، کیست مچ دست شایع‌ترین مشکلی است که بیماران به طور اختیاری برای جراحی آن اقدام می‌کنند و به جراحان مراجعه می‌کنند. زمانی به جراحی نیاز است که کیست دردناک باشد، موجب اختلال در عملکرد عضو مورد نظر شده باشد (خصوصا وقتی کیست در دستی که بیشتر مورد استفاده است، ایجاد شده باشد) و یا موجب گزگز، مورمور یا بی‌حسی در دست و انگشتان شده باشد. ممکن است برای جراحی یک برش کوچک روی پوست ایجاد شود و سپس به کمک آرتروسکوپ (یک لوله باریک که دارای وسایل جراحی و دوربین است) کیست برداشته شود و ممکن است در مواردی جراح، برش بزرگتری روی پوست ایجاد کند تا بتواند مستقیما کیست و بافت اطراف آن را ببینید. جراحی آرتروسکوپیک روش محبوب‌تری است و استفاده از آن روزبه‌روز در حال افزایش است، چرا که در این روش جای زخم جراحی بسیار کوچک‌تر است و به خاطر ایجاد برش کوچک‌تر، مدت زمان لازم برای ریکاوری و بهبودی پس از جراحی نیز کوتاه‌تر است.

اقدامات و مراقبت‌های بعد از درمان

بعد از این که پزشک شما وجود کیست مچ دست را تشخیص داد و شما تصمیم گرفتید که برای درمان آن اقدام کنید، لازم است بعد از درمان کیست، مراقبت‌های خاصی را انجام دهید. مراقبت‌های بعد از درمان کیست، به روش درمانی که انجام داده‌اید بستگی دارد.

• بعد از آسپیراسیون کیست، ممکن است پزشکتان از شما بخواهد که بعد از درمان، شروع به حرکت دادن مفصل خود بکنید.
• به احتمال زیاد بعد از جراحی، مفصل شما تا 10 روز آتل‌بندی می‌شود تا از حرکت کردن مفصل جلوگیری شود. البته تمامی ‌پزشکان با این اقدام موافق نیستند.
• مطالعات اخیر نشان داده‌اند که آتل‌بندی مفصل برای مدت طولانی، در واقع زیاد مفید نیست و امروزه بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که ظرف مدت زمان کوتاهی پس از جراحی، شروع به حرکت دادن مفصل خود کنید.
• پزشکان ما ممکن است از شما بخواهند که پس از جراحی کیست، برای چکاپ مجددا مراجعه کنید و طی جلسه‌ی چکاپ مجدد شما تصمیم خواهند گرفت که به فیزیوتراپی یا کاردرمانی نیاز دارید یا خیر. سایر دستورالعمل‌های بعد از درمان به شرایط و نیازهای خاص شما بستگی دارد.

نتایج درمان

کیست مچ دست یک توده‌ی بی‌ضرر است که ممکن است به طور خودبه‌خودی از بین برود و بعد از انجام یک آسپیراسیون یا جراحی ساده نیز با موفقیت درمان می‌شود. به همین خاطر احتمال این که شما دوره‌ی ریکاوری کامل و موفقیت‌آمیزی داشته باشید، بسیار زیاد است. از آنجایی که ممکن است کیست مچ دست بعد از درمان دوباره عود کند و شکل بگیرد، ممکن است در مواردی بیشت از یک بار نیاز به درمان کیست باشد.

پیشگیری

---

از آن جایی که علت بروز کیست مچ دست ناشناخته است، ارائه‌ی روش‌های پیشگیری از آن نیز بسیار مشکل است. توصیه می‌شود که در صورت مشاهده‌ی علائم در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید تا ارزیابی و درمان شما به موقع صورت گیرد. از آن جایی که ممکن است در برخی موارد، استفاده بیش از حد از مفصل، یا آسیب دیدگی آن موجب شکل‌گیری کیست شده باشد، اجتناب از چنین شرایطی، خطر بروز کیست مچ دست را کاهش می‌دهد.