چرخش پنجه پا به داخل: درمان و علت

چرخش پنجه پا به داخل (MTA) نوعی تغییر شکل غیرطبیعی پا است که شایع می‌باشد. این تغییر شکل ممکن است، در حدود هفت درصد از نوزادان تازه متولدشده اتفاق بیافتد. در MTA، لبه بیرونی پنجه پا به سمت داخل منحرف می‌شود و دیگر پا صاف و کشیده نخواهد بود. این حالت می‌تواند در یک یا هردو پا ایجاد شود. علت متاتارس ادوکتوس (MTA)  ناشناخته است. گفته می‌شود این حالت می‌تواند نتیجه وراثت و به‌صورت مادرزادی پدید آید و یا به‌سادگی ممکن است در اثر قرارگیری نوزاد در موقعیت نامناسب در رحم مادر، این تغییر حالت ایجادشده باشد. در بسیاری از نوزادان مبتلا به چرخش پا، بدون نیاز به اقدام خاصی، این حالت تا شش‌ماهگی برطرف می‌شود. اما در موارد شدید ممکن است نیاز به مداخلات درمانی وجود داشته باشد.

چرخش پنجه پا به داخل چیست؟

چرخش پنجه پا به داخل، که تحت عنوان “واروس متاتارس” نیز شناخته می‌شود، تغییر شکل پا در نوزادان متولدشده است که می‌تواند شایع باشد. در این وضعیت نیمه جلویی پا و یا پنجه پا به سمت داخل چرخش خواهد داشت. این بدشکلی غیرطبیعی می‌تواند “انعطاف‌پذیر” (می‌توان تا حدودی با دست پا را صاف نمود) و یا “غیر انعطاف‌پذیر” (نمی‌توان با دست پا را صاف کرد) باشد.

علت‌ها و دلایل چرخش پنجه پا به داخل

علت چرخش پنجه پا به داخل شناخته‌شده نیست. تقریباً در هر 1000 تا 2000 تولد، یک نفر به این عارضه مبتلا می‌شود. نوزادان متولدشده با ادوکتوس به‌ندرت به درمان نیاز پیدا می‌کنند. بااین‌حال در این افراد شانس ابتلا به دیسپلازی ران (DDH) افزایش می‌یابد. در این بیماری مفصل ران دچار اختلال می‌شود. در این حالت ممکن است سر استخوان ران (فمور) به سمت داخل و یا خارج لیز خورده و از جایگاه خود خارج شود. زیرا که عمق حفره مفصل کم شده و دیگر قادر به نگهداری سر استخوان نمی‌باشد.

تشخیص چرخش پنجه پا به داخل

تشخیص چرخش پنجه پا به داخل از طریق معاینات فیزیکی و مشاهده علائم خاص می‌باشد:

• موقعیت پا نسبت به ساق پا به سمت داخل چرخش خواهد داشت.
• خطوط کناره پا نسبت به خط فرضی وسط پا، یک قوس محدب و یک قوس مقعر تشکیل خواهند داد.
• در وضعیت چرخش پنجه پا به داخل ممکن است، قوس پا بیشتر به نظر برسد.
• معمولاً بین انگشت شست پا و انگشتان دیگر یک فاصله‌ای ایجاد می‌شود.

تشخیص‌های افتراقی

• چرخش داخلی پا یا اینتوینگ (In-Toeing)
• انته ورژن ران (چرخش ران به سمت داخل)(Anteversion)
• پیچ‌خوردگی داخلی استخوان ساق
• پا چنبری

درمان چرخش پنجه پا به داخل

نوع درمان چرخش پنجه پا به داخل بر اساس شرایط فرزند شما، توسط پزشک تعیین می‌شود، برای درمان عوامل مختلفی مدنظر قرارگرفته می‌شود، از قبیل:

• سن، سلامت عمومی و سابقه پزشکی فرزند شما
• میزان و شدت بیماری
• واکنش فرزند شما نسبت به داروها، روش‌ها و فرایندهای درمانی
• انتظارات پزشک از شرایط فرزند شما
• نظر و ترجیحات شما

هدف از درمان، بازگرداندن موقعیت پا به حالت طبیعی و صاف کردن قسمت جلوی پا می‌باشد. گزینه‌های درمانی برای نوزادان متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر گردد:

• تحت نظر قرار دادن نوزاد، در کسانی که پنجه پای آن‌ها نرم یا انعطاف‌پذیر است.
• کشش و یا درمان‌های دستی منفعل
• گچ گرفتن پا
• عمل جراحی

تمرینات کششی

مطالعات نشان داده که چرخش پنجه پا به داخل می‌تواند خودبه‌خود (بدون نیاز به درمان) در اکثر کودکان مبتلا برطرف گردد.

پزشک یا تیم درمانی کودک شما ممکن است تمرینات دستی خاصی را به شما آموزش دهند، تا  هنگام تعویض پوشک فرزند خود، بتوانید آن‌ها را انجام دهید. ممکن است توصیه‌هایی در خصوص تغییر موقعیت خواب کودک به شما داده شود. ممکن است به شما پیشنهاد گردد که کودک خود را به پهلوها بخوابانید. تمرینات کششی نیز می‌توانند مفید باشند. با ورزش دادن پای کودک، عضلاتی که باعث چرخش پا شده‌اند، ممکن است خودبه‌خود تحریک شوند.

تمرین‌ کششی زیر توصیه می‌شود:

• اولین گام در کشش مؤثر پای کودک شما، گرفتن صحیح پا در دستان شما است. با یک دست پای کودک خود را نگه‌دارید به‌نحوی‌که، انگشت شست شما در لبه خارجی پا و انگشت اشاره در زیر پاشنه و سمت لبه داخلی پا باشد. از دست چپ خود برای نگه‌داشتن پای راست کودک و از دست راست خود برای نگه‌داشتن پای چپ کودک استفاده نمایید.
• در مقابل از دست دیگر خود کمک گرفته و انگشت شستتان را زیر پنجه پای کودک قرار دهید. انگشت شست شما باید تمام انگشتان پای کودک را تحت پوشش قرار دهد. انگشته اشاره را بر روی پنجه کودک قرار دهید. درواقع انگشتان پای کودک شما بین انگشت شست و اشاره شما قرار می‌گیرند. به‌آرامی به میزان کمی، کف پای کودک خود را خم‌کنید.
• سپس پنجه پای کودک خود را به‌آرامی و به‌صورت افقی به سمت بیرون هل دهید. این تمرین را 15 بار تکرار کنید.

تثبیت یا گچ گرفتن پا

اگر تغییر شکل پا پس از شش الی نه ماه همچنان ادامه داشته باشد، ممکن است پزشک استفاده از قالب گچی، دستگاه‌های ارتوتیک (تثبیت‌کننده پا) یا کفش‌های اصلاحی را تجویز کند. نوزاد برای شش تا 12 هفته از قالب گچی استفاده خواهد کرد، که هر دو هفته یک‌بار تعویض می‌شود. ممکن است، گچ تا زانو و یا بالای استخوان ران امتداد یابد، در این حالت زانوی نوزاد در یک موقعیت خمیده قرار می‌گیرد. هنگامی‌که موقعیت پا اصلاح شد، استفاده از کفش‌های مخصوص ممکن است لازم باشد، تا از عود مجدد چرخش پا جلوگیری به عمل آید. اگر درمان موفقیت‌آمیز باشد، کودک می‌تواند از کفش‌های معمولی استفاده نماید.

گچ‌های درازمدت پا چه چیزهایی هستند؟

گچ‌های درازمدت پا معمولاً از قسمت بالای ران شروع شده و تا انتهای پا امتداد می‌یابند. از این گچ‌ها برای شکستگی ران، زانو و یا پایین پا استفاده می‌شود. همچنین از آن‌ها می‌توان در دررفتگی‌های زانو استفاده کرد.  بعد از عمل جراحی پا یا زانو نیز از آن‌ها می‌توان استفاده نمود.

نکاتی پیرامون مراقبت از گچ‌ها

• گچ را تمیز و خشک نگه‌دارید.
• وجود ترک و یا شکستگی در گچ را بررسی کنید.
• لبه‌های گچ باید صاف گردند، تا از ایجاد خراش بر روی پوست جلوگیری به عمل آید.
• از واردکردن اشیاء به داخل گچ به‌منظور خاراندن ناحیه زیر گچ خودداری کنید.
• از یک سشوار استفاده کرده و تنظیمات آن را روی هوای سرد قرار دهید، مناطق تحریک‌شده پوست را سرد کنید تا خارش پوست متوقف شود. هرگز از هوای گرم برای زیر گچ استفاده نکنید.
• از قرار دادن پودر یا لوسیون در زیر گچ اجتناب ورزید.
• هنگام غذا خوردن کودک گچ را بپوشانید تا از ورود خرده‌های مواد غذایی به زیر گچ جلوگیری به عمل آید.
• از ورود اسباب‌بازی‌های یا اشیاء کوچک به داخل گچ جلوگیری به عمل‌آورید.
• برای کاهش تورم می‌توانید گچ را بالاتر از سطح قلب نگه‌دارید.

بریس

استفاده از بریس‌های اصلاحی به تازگی طرفداران بیشتری پیدا کرده است، چون بریس مشکلات مربوط به قالب‌گیری و گچ‌گیری را ندارد. بریس در کلینیک امید به صورت سفارشی برای هر بیمار ساخته می‌شود تا بتوان اکثر موارد MTA را با موفقیت درمان کرد. بریس در کلینیک امید مطابق اسکن سه بعدی گرفته شده از پای بیمار ساخته می‌شود. پزشک شیوه استفاده از بریس را به والدین آموزش می‌دهد، در صورت لزوم می‌توان بریس را دو بار در روز باز کرد. بریس راحت و بسیار موثر و ارزان‌تر از گچ است. عارضه معمولاً ظرف 6 ـ 4 هفته اصلاح می‌شود و پس از آن بریس به مدت 3 ماه فقط شب‌ها بسته می‌شود تا پا در وضعیت جدید ثابت بماند.

عمل جراحی

گاهی اوقات، اگر بیماری دیر تشخیص داده شود و یا به درمان‌های معمول پاسخ ندهد، ممکن است به جراحی نیاز باشد. یک جراح ارتوپد می‌تواند اطلاعات لازم و گزینه‌های درمانی دیگر را به شما ارائه دهد.

چشم‌انداز بلندمدت کودکان مبتلا به چرخش پنجه پا به داخل

چرخش پنجه پا به داخل یک مشکل شایع است که می‌تواند اصلاح شود. صرف‌نظر از میزان چرخش پنجه پا به سمت داخل، شروع درمان بلافاصله پس از تولد، چشم‌انداز بهبودی فرزند شما را افزایش می‌دهد.

چرخش پنجه پا به داخل در بزرگ‌سالان

درمان و مدیریت چرخش پنجه پا به داخل در بزرگ‌سالان بسیار دشوارتر است. اگر قوس پای بیماری نیز زیاد باشد، شرایط درمان بدتر می‌شود.

تظاهرات بالینی چرخش پنجه پا به داخل در بزرگ‌سالان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

 تغییر شکل زیاد شست پا (پینه پا)، شکستگی مفاصل، آرتروز غیر تروماتیک مفاصل در انگشتان دوم و سوم، اگزوستوز خلفی مفاصل (ایجاد زائده‌های استخوانی)، سندرم گیر افتادگی عصب پرونئال، درد در لبه خارجی پا، بی‌ثباتی مچ پا و آسیب تاندون پرونئال. با توجه به این‌که بر لبه خارجی پا فشار بیشتری وارد می‌شود، نیمه جانبی و مچ پا در برابر فشارهای مزمن بیشتر آسیب‌پذیر خواهند شد. در بیماران مبتلا به چرخش پنجه پا به داخل لبه جانبی پا، مچ پا، زانو و ران ممکن است دردناک (سندروم ایلیوتیبیال باند) شوند. در پاهایی که دچار چرخش به داخل شده‌اند (پرونیشن پا) یا پاهایی که کفشان صاف است، علائم و شرایطی مانند درد قوس داخلی پا و آسیب تاندون تیبیال خلفی، می‌تواند ساختار مچ و قسمت میانی پا را تغییر دهد.